Moja mama jest osobą psychiczną. Obecnie przebywa w szpitalu psychiatrycznym. Jej stan jest taki, że wymaga stałej opieki i pielęgnacji. Ja ze względów rodzinnych nie jestem w stanie zająć się mamą na co dzień. Jest konieczność umieszczenia mamy w domu pomocy społecznej. Jednak mama nie wyraża na to zgody.
Czy jest jakiś sposób, aby umieścić mamę w domu pomocy społecznej kiedy nie wyraża ona na to zgody?
Hanna
Szanowna Pani,
Są dwie drogi do umieszczenia osoby, która nie wyraża zgody na DPS, a istnieje konieczność umieszczenia jej w DPS.
Jak wskazuje art. 54 ust. 1 Ustawy o pomocy społecznej, osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej.
Natomiast przepis art. 54 ust. 4 ustawy wskazuje, że w przypadku gdy osoba bezwzględnie wymagająca pomocy lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej lub po umieszczeniu wycofają swoją zgodę, ośrodek pomocy społecznej lub dom pomocy społecznej są obowiązane do zawiadomienia o tym właściwego sądu, a jeżeli osoba taka nie ma przedstawiciela ustawowego lub opiekuna - prokuratora.
Ważne w sprawie będą także przepisy Ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 1994 r. Nr 111, poz. 535).
Jak wskazuje art. 38 tej ustawy, osoba, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego, może być za jej zgodą lub zgodą jej przedstawiciela ustawowego przyjęta do domu pomocy społecznej.
Zgodnie zaś art. 39 ust. 1 tej ustawy wskazuje, iż jeżeli osoba, o której mowa w art. 38, lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na przyjęcie jej do domu pomocy społecznej, a brak opieki zagraża życiu tej osoby, organ do spraw pomocy społecznej może wystąpić do sądu opiekuńczego miejsca zamieszkania tej osoby z wnioskiem o przyjęcie do domu pomocy społecznej bez jej zgody.
Natomiast art. 39 ust. 3 ustawy wskazuje, że jeżeli osoba wymagająca skierowania do domu pomocy społecznej ze względu na swój stan psychiczny nie jest zdolna do wyrażenia na to zgody, o jej skierowaniu do domu pomocy społecznej orzeka sąd opiekuńczy.
Tak więc w pierwszym wypadku ośrodek pomocy społecznej może złożyć wniosek do sądu opiekuńczego o umieszczenie osoby, która wymaga umieszczenia w DPS, a nie wyraża ona zgody ze względu na swój stan psychiczny.
Drugim sposobem jest doprowadzenie do wydania orzeczenia sądu o ubezwłasnowolnieniu danej osoby, ustanowienia dla niej opiekuna prawnego, a następnie złożenia wniosku przez opiekuna prawnego o umieszczenie w DPS po wcześniejszej zgodzie na złożenie tego wniosku udzielonej przez sąd opiekuńczy.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego określone są w art. 13 § 1 Kodeksu cywilnego. Przepis ten wskazuje, iż osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
Jak wskazuje § 2 art. 13 KC, dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.
Z kolei art. 16 § 1 wskazuje przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego. Zgodnie z tym przepisem, osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
Według § 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.
Jeżeli Pani mama zostałaby ubezwłasnowolniona to sąd ustanowi dla niej opiekuna prawnego (ubezwłasnowolnienie całkowite) lub kuratora (ubezwłasnowolnienie częściowe). Opiekunem prawnym w pierwszej kolejności sąd wyznaczy osobę z rodziny osoby ubezwłasnowolnionej.
Jeżeli mama zostałaby ubezwłasnowolniona całkowicie, Pani została jej opiekunem prawnym to będzie Pani mogła złożyć wniosek w ośrodku pomocy społecznej o umieszczenie mamy w DPS. Na złożenie takiego wniosku opiekun prawny musi uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Jak wskazuje bowiem przepis art. 156 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego (przepis ten jest również stosowany do opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej).
Jeżeli sąd opiekuńczy zgodzi się na złożenie wniosku o umieszczenie mamy w DPS to będzie Pani mogła taki wniosek, w imieniu mamy złożyć.
Z uwagi na powyższe swoje pierwsze kroki powinna Pani skierować do ośrodka pomocy społecznej. Jednak należy mieć na względzie, że ośrodki pomocy społecznej podejmują działania w sytuacji, w której działań odnośnie osoby nie może lub nie chce podjąć bliska rodzina tej osoby. Jeżeli są osoby bliskie i mogą one podjąć działania w celu polepszenia sytuacji danej osoby to ośrodek pomocy społecznej zapewne będzie nalegać, aby osobę ubezwłasnowolnić, a następnie żeby opiekun prawny złożył wniosek o umieszczenie osoby w DPS. Jeżeli mama nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób (np. Pani nie jest w stanie zająć się mamą) oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji to może Pani naciskać na ośrodek pomocy społecznej, aby taki wniosek został złożony. Powinna się Pani również zorientować czy w szpitalu, w którym przebywa mama nie ma pracownika socjalnego. Jeżeli jest to w pierwszej kolejności ze swoim problemem powinna się Pani zgłosić do niego.
Stan prawny na dzień 22.04.2012 r.
