Artykuły

Testament sporządzony w 1962 r.

W 1992 r. zmarła, jako wdowa, moja babcia. Była ona właścicielem sporej nieruchomości zabudowanej kamienicą. Mieszkała w tej kamienicy do swojej śmierci.
Postępowanie spadkowe nie było przeprowadzane. Jako wnuk złożyłem w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.
Spadkobiercą ustawowym jestem ja (mój ojciec, a syn babci zmarł w 1989 r.) oraz moja stryjenka (siostra ojca). Babcia nie miała więcej dzieci.
Po złożeniu wniosku w sądzie siostra mojego ojca przedłożyła w sądzie testament babci, który został sporządzony w roku 1962, a w testamencie tym babcia powołuje do spadku wyłącznie swoją córkę, a moją stryjenkę.
Testament ten to napisana na maszynie ostatnia wola podpisana przez babcię.
Czy ze względu na to, że testament został sporządzony 30 lat przed śmiercią babci testament jest ważny?


Michał

 

 


 

 

Szanowny Panie,


Pana babcia sporządziła testament w roku 1962 r., a więc pod rządami nieobowiązującego już Dekretu z dnia 8 października 1946 r. Prawo spadkowe (Dz.U. z 1946 r. Nr 60, poz. 328 ze zm.). Przepisy dekretu obowiązywały do 31 grudnia 1964 r. Od 1 stycznia 1965 r. obowiązuje obecny Kodeks cywilny.


Stosownie do przepisu art. LII § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 94), do testamentów, do odwołania testamentów, jak również do umów o zrzeczenie się dziedziczenia stosuje się, jeżeli chodzi o zdolność osób, o formę i o wady oświadczenia woli, prawo obowiązujące w chwili złożenia tych oświadczeń. 
Powyższe oznacza, że do testamentu sporządzonego przez babcię będzie się stosowało przepisy obowiązujące w chwili sporządzenia tego testamentu, a więc przepisy w/w dekretu z 1946 r.


W pierwszej kolejności należy wskazać, że sam upływ czasu (30 lat) pomiędzy sporządzeniem testamentu, a śmiercią spadkodawcy nie powoduje nieważności testamentu.


Pana babcia mogła w każdej chwili odwołać testament. Do końca 1964 r. odwołanie testamentu mogło nastąpić w myśl przepisów dekretu Prawo spadkowe.
Art. 91 § 1 tego dekretu wskazywał, iż odwołanie testamentu może nastąpić albo przez testament późniejszy, albo przez to, że spadkodawca w zamiarze odwołania testamentu zniszczy go lub pozbawi cech, od których zależy jego ważność, albo poczyni w nim zmiany, przez które wyraża swoją wolę odwołania testamentu. 
Wedle § 2 art. 91 dekretu, testament notarialny, znajdujący się w zapieczętowanej kopercie na przechowaniu u notariusza, uważa się za odwołany w razie odebrania go przez spadkodawcę. Spadkodawca może odebrać testament tylko osobiście.


Od 1 stycznia 1965 r. w zakresie odwołania testamentu obowiązują przepisy obecnego Kodeksu cywilnego.
Art. 946 KC wskazuje, iż odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. 


Jak wynika z pytania Pana babcia nie sporządziła kolejnego testamentu (nic o tym nie wiadomo), ani nie zniszczyła sporządzonego w 1962 r. oświadczenia woli. To z kolei oznacza, że testament ten będzie obowiązywał, o ile nie zachodzą inne przesłanki nieważności testamentu.


Testament babci jest nieważny jeżeli nie spełniał wymogów formalnych przewidzianych dla testamentów w obowiązującym w chwili sporządzenia testamenty Dekrecie Prawo spadkowe z 1946 r.
Należy się zatem zastanowić czy forma testamentu sporządzonego przez babcię odpowiada wymogom formalnym dla testamentów stosownie do przepisów dekretu.


Dekret prawo spadkowe z 1946 r. przewidywał dla testamentów formy zwykłe i formy szczególne.


Formami zwykłymi testamentów była forma własnoręczna, urzędowa oraz notarialna.


W myśl art. 79 § 1 dekretu, spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że w całości napisze go pismem ręcznym, podpisze i zaopatrzy datą, zawierającą dzień, miesiąc i rok sporządzenia testamentu. 

 

Testament Pana babci nie spełnia tej formy testamentu ponieważ nie jest on sporządzony w całości pismem ręcznym babci. Należy wskazać, że oświadczenie babci nie jest testamentem własnoręcznym.


Stosownie do art. 80 § 1 dekretu, spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, iż wobec dwóch równocześnie obecnych świadków poda ustnie swoją wolę do wiadomości albo sędziego obywatelskiego, albo burmistrza lub upoważnionego przez niego urzędnika, albo wójta. Osoba ta spisze wolę spadkodawcy w protokole z podaniem daty jego sporządzenia i protokół ten odczyta spadkodawcy, czyniąc o tym wzmiankę w protokole. Tak sporządzony protokół zostanie następnie podpisany przez spadkodawcę, osobę spisującą jego wolę oraz świadków. Jeżeli spadkodawca nie umie lub nie może się podpisać, osoba spisująca jego wolę powinna podać w protokole, z jakich powodów brak jest podpisu spadkodawcy. 


Testament Pana babci, jak wynika z pytania, nie jest także protokołem podania woli babci przed określonym urzędnikiem.


Zgodnie z art. 81 § 1 dekretu, spadkodawca może sporządzić testament przed notariuszem w ten sposób, że wolę swoją poda mu ustnie do wiadomości, notariusz zaś tę wolę spisze w protokole. Na żądanie spadkodawcy notariusz włoży protokół do koperty, zapieczętuje ją, zaznaczy na niej ze swoim podpisem, czyj testament zawiera, i pozostawi ją u siebie na przechowaniu. 
Według § 2 art. 81 dekretu, spadkodawca może sporządzić testament przed notariuszem również w ten sposób, że wręczy mu pismo z oświadczeniem, iż pismo to jest jego testamentem. Pismo to może być wręczone notariuszowi otwarte lub zapieczętowane, może być napisane przez spadkodawcę lub przez inną osobę, powinno być jednak podpisane przez spadkodawcę. Wręczone przez spadkodawcę pismo notariusz włoży do koperty, zapieczętuje ją, zaznaczy na niej ze swoim podpisem, czyj testament zawiera, i pozostawi ją u siebie na przechowaniu. Z czynności tej notariusz spisuje protokół.
Zgodnie z § 3 art. 81 dekretu, notariusz, przed którym ma być sporządzony testament, powinien przybrać do tej czynności drugiego notariusza lub dwóch świadków. Wszystkie osoby, uczestniczące w sporządzeniu testamentu, muszą być przy całej czynności obecne. Poza tym do sporządzenia testamentów notarialnych stosuje się prawo o notariacie.


Dokument jaki przedłożyła w sądzie Pana stryjenka sam w sobie nie może być uznany za ważny testament.
Dopiero gdyby Pana babcia takie pismo złożyła u notariusza, a notariusz włożyłby je do koperty, zapieczętował ją i zaznaczył czyj testament koperta zawiera to miałoby miejsce notarialne sporządzenie testamentu.
Skoro dokument znajduje się w posiadaniu siostry Pana ojca to nie został on złożony u notariusza przez babcię.


Z powyższego wynika, że dokument złożony w sądzie nie jest ważnym testamentem zwykłym i z tego powodu nie wywołuje on skutków prawnych. Forma pisemna (a więc pismo maszynowe z własnoręcznym podpisem) nie jest formą testamentu przewidywaną przez przepisy Dekretu Prawo spadkowe z 1946 r. pod rządami, którego babcia sporządziła testament.


Dekret z 1946 r. przewidywał również formy testamentów szczególnych.


I tak, art. 82 dekretu wskazywał, iż jeżeli wskutek szczególnych okoliczności, jako to: przerwania komunikacji, epidemii, działań wojennych, choroby spadkodawcy albo jego nieszczęśliwego wypadku, uzasadniających obawę rychłej jego śmierci, sporządzenie testamentu zwykłego byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może sporządzić testament ustny przez podanie swej woli do wiadomości trzech równocześnie obecnych świadków. Wola ta powinna być, skoro tylko stanie się to możliwe, przez jednego ze świadków lub inną osobę spisana z podaniem daty sporządzenia testamentu i daty spisania jego treści, a następnie pismo to winno być co najmniej przez dwóch świadków podpisane; jednakże niezachowanie obowiązku natychmiastowego spisania woli spadkodawcy lub podpisania pisma przez świadków nie pociąga za sobą nieważności testamentu, spisanego i podpisanego później. Gdyby wola spadkodawcy nie została w ogóle spisana, treść testamentu może być stwierdzona zgodnym, złożonym pod przysięgą, zeznaniem co najmniej dwóch świadków, wobec których spadkodawca podał swoją wolę.


Zgodnie zaś z art. 83 § 1 dekretu, kto w czasie podróży znajduje się na polskim statku morskim lub statku powietrznym, może sporządzić testament przed kapitanem statku lub jego zastępcą w taki sposób, w jaki sporządza się testament przed sędzią obywatelskim, burmistrzem lub wójtem. Protokół, spisany przez kapitana statku lub jego zastępcę, ma moc dokumentu publicznego. 
W myśl art. 84 § 1 dekretu, w czasie mobilizacji, wojny lub przebywania w niewoli osoba wojskowa, osoba powołana do osobistych świadczeń wojennych, osoba przebywająca przy jednostce wojskowej na mocy stosunku służbowego lub umownego oraz osoba znajdująca się na statku, wchodzącym w skład siły zbrojnej, może sporządzić testament: 

  1. bądź przed sędzią wojskowym w ten sposób, iż wolę swoją poda mu ustnie do wiadomości, a sędzia wolę tę spisze w protokole z podaniem daty jego sporządzenia, protokół odczyta spadkodawcy zaznaczając o tym w protokole, a następnie tak sporządzony protokół zostanie podpisany przez spadkodawcę i sędziego, przy czym jeżeli spadkodawca nie umie lub nie może się podpisać, sędzia wojskowy powinien podać w protokole, z jakich powodów brak jest podpisu spadkodawcy; protokół spisany przez sędziego wojskowego ma moc dokumentu publicznego
  2. bądź przez własnoręczne podpisanie testamentu, napisanego przez inną osobę, jeżeli testament taki z podaniem daty jego sporządzenia podpiszą także dwaj równocześnie obecni świadkowie
  3. bądź wreszcie, jeżeli nie umie lub nie może się podpisać, przez podanie ustnie swojej woli do wiadomości trzech równocześnie obecnych świadków, z których jeden tę wolę spisze z podaniem daty sporządzenia pisma, pismo odczyta spadkodawcy zaznaczając o tym w piśmie, a następnie tak sporządzone pismo zostanie podpisane przez wszystkich trzech świadków; w piśmie należy podać, z jakich powodów brak jest podpisu spadkodawcy.

Jeżeli osoba, wymieniona w paragrafie poprzedzającym, jest ranna lub chora, może ona sporządzić także testament ustny w sposób przewidziany w dwóch artykułach poprzedzających; jednakże świadkowie, do których wiadomości spadkodawca podał swoją wolę, mogą nie być równocześnie obecni (art. 84 § 2 dekretu).


Dokument przedłożony w sądzie nie spełnia przesłanek testamentu szczególnego.
Co więcej należy  wskazać, że stosownie do art. 85 § 1 dekretu, testamenty szczególne tracą moc prawną po upływie sześciu miesięcy licząc od ustania okoliczności, które uprawniały do sporządzenia ich w takiej formie. Jeżeli spadkodawca niezdolny jest do sporządzenia innego testamentu, bieg tego terminu ulega zawieszeniu na czas trwania niezdolności.


Z uwagi na powyższe należy stwierdzić, iż przedłożony przez Pana stryjenkę dokument zawierający rozrządzenie babci na wypadek śmierci nie jest testamentem w myśl przepisów prawa. W związku z powyższym nie wywołuje on żadnych skutków prawnych.
Jeżeli w sądzie nie zostaną przedłożone inne testamenty Pana babci to należy uznać, że z chwilą śmierci Pana babci miało miejsce dziedziczenie ustawowe.
Spadkobiercami ustawowymi Pana babci jest pan oraz córka babci. Spadek nabyliście Państwo w udziałach po 1/2, stosownie do przepisów obowiązującego obecnie Kodeksu cywilnego.

 


Stan prawny na dzień 13.06.2012 r.





  • Data2012-06-13
  • AutorŁukasz Obrał

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl