W postanowieniu spadkowym po dziadku, w punkcie dotyczącym dziedziczenia gospodarstwa rolnego zostałem pominięty chociaż uczęszczałem do szkoły średniej. Dziadek zmarł w 1987 r.
Mój ojciec nie spełniał warunków do dziedziczenia gospodarstwa rolnego.
Czy takie postanowienie jest prawidłowe?
Paweł
Szanowny Panie,
Obowiązujący w chwili śmierci Pana dziadka art. 1059 Kodeksu cywilnego wskazywał, iż spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:
- odpowiadają warunkom wymaganym dla nabycia własności nieruchomości rolnej w drodze przeniesienia własności albo
- są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo
- są trwale niezdolni do pracy.
Jak wynika z Pana pytania Pana ojciec nie spełniał przesłanek z art. 1059 KC i dlatego nie dziedziczył gospodarstwa rolnego.
W sytuacji, w której osoba nie mogła dziedziczyć gospodarstwa miał zastosowanie przepis art. 1060 KC, który wskazywał, że w granicach określonych w art. 931 § 2 wnuki spadkodawcy, które w chwili otwarcia spadku odpowiadają warunkom przewidzianym w art. 1059 pkt 1, dziedziczą gospodarstwo rolne także wtedy, gdy ich ojciec lub matka nie mogą gospodarstwa dziedziczyć dla braku warunków przewidzianych w art. 1059. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
Z powyższego przepisu wynika, że wnuki mogły dziedziczyć gospodarstwo rolne w przypadku kiedy spadkodawca w bliższej kolejności (rodzic) nie mógł dziedziczyć tego gospodarstwa ze względu na niespełnianie przesłanek z art. 1059 KC oraz odpowiadały warunkom wymaganym dla nabycia własności nieruchomości rolnej w drodze przeniesienia własności.
Warunki nabycia nieruchomości rolnej zawarte były w art. 160 § 1 KC. Przepis ten stanowił, że własność nieruchomości rolnej lub jej części może być przeniesiona na rzecz osoby fizycznej tylko wtedy, gdy nabywca:
- stale pracuje w jakimkolwiek gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej albo
- ma kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego
Jak z powyższego wynika warunki nabycia w spadku gospodarstwa rolnego przez wnuka, którego rodzic nie mógł nabyć tego gospodarstwa były inne niż w przypadku dzieci - spadkobierców. W tym wypadku spełnienie przesłanek takich jak małoletność, pobierania nauki zawodu lub uczęszczania do szkół albo trwała niezdolność do pracy nie powodowała nabycia gospodarstwa rolnego.
Wnuk, który był małoletni lub uczęszczał do szkół mógł nabyć gospodarstwo rolne o ile jego rodzic nie dziedziczył – nie żył w chwili śmierci dziadka, odrzucił spadek, został uznany za niegodnego dziedziczenia lub zawarł ze spadkodawcą umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia.
Wskażę tu jeszcze wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 23 listopada 1971 r., sygn. akt III CRN 337/71 (OSPiKA 1972/7-8 poz. 142) gdzie wskazano, że odesłanie w art. 1060 § 1 k.c. do art. 931 § 2 k.c., o ile dotyczy dzieci spadkodawcy uważanych za zmarłe przed spadkodawcą, ma na względzie te z takich dzieci, które mają warunki do dziedziczenia gospodarstwa rolnego i dziedziczyłyby je, gdyby nie odrzuciły spadku, nie zrzekły się dziedziczenia albo nie były niegodne dziedziczenia. Wtedy dziedziczy wnuk, jeżeli również odpowiada on któremukolwiek z warunków z art. 1059 k.c.
Natomiast wnuk, którego rodzice, choć przeżyli spadkodawcę, nie mogą dziedziczyć gospodarstwa rolnego wobec braku warunków dziedziczenia z art. 1059 k.c., dziedziczy, jak to stanowi art. 1060 § 2 k.c., jeżeli bezpośrednio przed otwarciem spadku pracował w spadkowym gospodarstwie i jeżeli praca ta stanowiła jego główne źródło utrzymania.
Reasumując, jeżeli przed śmiercią dziadka nie pracował Pan w jakimkolwiek gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej albo nie miał Pan w chwili śmierci dziadka kwalifikacji do prowadzenia gospodarstwa rolnego, to orzeczenie o stwierdzeniu nabycia spadku jest prawidłowe.
Stan prawny na dzień 28.07.2014 r.
