Mój brat złożył w sądzie wniosek o podział spadku. Mama pozostawiła w spadku udział 1/5 w mieszkaniu po dziadku, ale za swojego życia darowała mojemu bratu dwa inne mieszkania, samochód oraz znaczną kwotę pieniędzy.
Wiem, że odziedziczony udział przypadnie mi ze względu na zaliczanie darowizn na schedę spadkową, ale wiem także, że mogę się ubiegać o zachowek.
Czy mogę swoje żądanie zapłaty zachowku zamieścić w odpowiedzi na wniosek brata o dział spadku?
Marek
Szanowny Panie,
Jak wskazuje przepis art. 13 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych.
Sprawa o zachowek rozpatrywana jest w postępowaniu procesowym – Kodeks postępowania cywilnego nie wskazuje, aby w tym przedmiocie sąd mógł rozpoznać sprawę w postępowaniu nieprocesowym.
Natomiast sprawy o dział spadku są rozpoznawane przez sąd w postępowaniu nieprocesowym. Przepisy dotyczące procedury w sprawie o dział spadku znajdują się w Księdze drugiej Kodeksu postępowania cywilnego zatytułowanej „Postępowanie nieprocesowe”.
Przepisy KPC wskazują, że w postępowaniu o dział spadku sąd może rozpatrywać także te zagadnienia, które zasadniczo rozstrzygane są w procesie.
Stosownie do art. 684 KPC, skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd
Wedle art. 685 KPC, w razie sporu o istnienie uprawnienia do żądania działu spadku, jak również w razie sporu między współspadkobiercami o to, czy pewien przedmiot należy do spadku, sąd spadku może wydać postanowienie wstępne.
Jak wskazuje art. 686 KPC, w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych.
Należy mieć także na względzie, że jak mówi art. 688 KPC, do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3.
Art. 618 § 1 KPC wskazuje, że w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Rozstrzygając spór o prawo żądania zniesienia współwłasności lub o prawo własności, sąd może wydać w tym przedmiocie postanowienie wstępne.
Z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności odrębne postępowanie w sprawach wymienionych w paragrafie poprzedzającym jest niedopuszczalne. Sprawy będące w toku przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności. Jeżeli jednak postępowanie o zniesienie współwłasności zostało wszczęte po wydaniu wyroku, przekazanie następuje tylko wówczas, gdy sąd drugiej instancji uchyli wyrok i sprawę przekaże do ponownego rozpoznania. Postępowanie w sprawach, które nie zostały przekazane, sąd umarza z chwilą zakończenia postępowania o zniesienie współwłasności (art. 618 § 1 KPC).
§ 3 art. 618 KPC wskazuje, że po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w paragrafie pierwszym, chociażby nie były one zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współ-własności.
Z powyższych przepisów wynika jakie wyjątki od zasady rozpatrywania spraw w procesie wprowadził ustawodawca odnosząc się do przepisów o dziale spadku. Roszczenie o zachowek nie jest wymienione w w/w przepisach procedury cywilnej dotyczących działu spadku.
To z kolei oznacza, że w sprawie o dział spadku nie można zgłaszać żądania zasądzenia zachowku.
Powyższe znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądowym. Jak np. wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 31 sierpnia 1966 r., sygn. akt. III CR 156/66 (OSNCP 1967/2 poz. 35), w sprawie dotyczącej zachowku art. 686 kpc nie wprowadza wyjątku od zasady rozpoznawania sprawy w procesie (art. 13 § 1 kpc). Sprawa o zachowek nie może więc być rozstrzygnięta w postępowaniu działowym.
Mając na względzie powyższe wskażę, że jeżeli chce się Pan ubiegać o należny Panu zachowek to powinien Pan, niezależnie od toczącego się postępowania o podział spadku, złożyć pozew o zachowek, który zostanie rozpoznany w procesie.
Stan prawny na dzień 7.12.2012 r.
