Czy kwoty płacone tytułem renty z art. 446 § 2 Kodeksu cywilnego (przyznanej mężowi z powodu śmierci żony) odlicza się od przychodu przy ustalaniu dochodu pozwalającego korzystać z pomocy społecznej?
Dodam, że komornik dokonuje potrąceń renty z emerytury w wysokości 60% tak jak dla alimentów.
Ola
Szanowna Pani,
Art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r. poz. 182 ze zm.) wskazuje, że za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:
- miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych
- składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach
- kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób
Jak wynika z pytania osoba ubiegająca się o świadczenia z pomocy społecznej jest zobowiązana do płacenia renty ustalonej na podstawie art. 446 § 2 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.
Mając na względzie powyższe przepisy uznać należy, że zadane pytanie sprowadza się do tego czy renta z art. 446 § 2 KC może być uznana za alimenty, a tym samym czy kwoty renty płacone na rzecz uprawnionego odliczane są od przychodu przy ustalaniu dochodu na potrzeby świadczeń z pomocy społecznej.
Moim zdaniem, kwoty renty przyznanej na podstawie art. 446 § 2 KC nie odlicza się od przychodu przy ustalaniu dochodu na potrzeby pomocy społecznej. Renta ta ma bowiem charakter odszkodowawczy a nie alimentacyjny. Renta ta ma wyrównać osobie uprawnionej do alimentów osobistą szkodę, wynikającą z utraty świadczeń alimentacyjnych, jakich mogła oczekiwać od zmarłego, bądź z uwagi na jego ustawowy obowiązek alimentacyjny, bądź z uwagi na zasady współżycia społecznego.
Przepisy ustawy o pomocy społecznej natomiast jednoznacznie wskazują, że przychód pomniejsza się o kwoty płaconych alimentów.
Powyższe potwierdza wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 listopada 1995 r., sygn. akt III CRN 46/95 (Prokuratura i Prawo - dodatek 1996/5 poz. 33). W tym orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził: zgodnie z art. 446 § 2 zd. 1 kc osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczanej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Roszczenie osób wymienionych w art. 446 § 2 zd. 1 kc mają charakter odszkodowawczy, a nie alimentacyjny. Pierwszą grupą osób uprawnionych do uzyskania renty stanowią osoby, względem których ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny. Obowiązki takie przewidują art. 23, 27, 30, 128 i nast. kro. Jest to tzw. renta obligatoryjna.
W innym orzeczeniu w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2008 r., sygn. akt III CSK 386/07, stwierdzono: Przewidziana w art. 446 § 2 k.c. renta powinna być obliczona stosownie do potrzeb uprawnionego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego. Kwestia potrzeb uprawnionego, o których mowa w przytoczonym przepisie, nie powinna być wiązana z regulacją obowiązku alimentacyjnego, lecz z powszechnie znanym faktem, że potrzeby uprawnionego z zasady przewyższają możliwości majątkowe i zarobkowe zmarłego. Z tego powodu dochodzi do miarkowania renty przez ograniczenie podlegających rekompensacie w formie renty potrzeb uprawnionego, zatem to możliwości zarobkowe i majątkowe zmarłego determinują zakres potrzeb uprawnionego. Przepis art. 446 § 2 k.c. nie ogranicza natomiast potrzeb uprawnionego jedynie do usprawiedliwionych, należy więc przyjąć, że – wbrew stanowisku Sądu Apelacyjnego – daje on możliwość zasądzenia wyższej renty niż świadczenie alimentacyjne; wysokość renty, obliczona stosownie do potrzeb uprawnionego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego może być wyższa niż świadczenie alimentacyjne ustalone według usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Za taką wykładnią przemawia odszkodowawczy charakter renty przewidzianej w art. 446 § 2 k.c. W literaturze i w orzecznictwie przyjmuje się, że celem tej renty jest restytucja – w granicach możliwych do zrealizowania – stanu rzeczy, jaki istniał w chwili śmierci bezpośrednio poszkodowanego. Istotne znaczenie w tym zakresie ma także wynikająca z art. 361 § 2 k.c. zasada pełnego odszkodowania.
Można także przytoczyć interpretację podatkową wydaną przez Drugi Urząd Skarbowy w Białymstoku w dniu 19 lipca 2005 r., sygnatura: II US pb IB/415-37/188a/40/05/KSz gdzie możemy przeczytać: nie ulega więc wątpliwości, że roszczenie o rentę z art. 446 § 2 kodeksu cywilnego ma charakter odszkodowawczy (zmierzający do naprawienia szkody majątkowej na osobie). Tym samym przedmiotowemu świadczeniu nie należy przypisywać charakteru alimentacyjnego.
Stosownie do powyższego należy uznać, że alimenty o których mowa w art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy pomocy społecznej to świadczenia wynikające z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przyznane osobom według tych przepisów uprawnionym do alimentów.
Renta odszkodowawcza nie może być utożsamiana z alimentami, o których mowa w art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej.
Jak zwykle to w prawie bywa można spotkać się z odmienną interpretacją charakteru renty z art. art. 446 § 2 KC. Np. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 23 czerwca 2008 r., sygn. akt P. 18/2006 (www.trybunal.gov.pl), stwierdzono: przez „alimenty” należy rozumieć nie tylko alimenty sensu stricto, uregulowane w dziale III kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ale także renty mające charakter alimentów (por. art. 444 § 2, art. 446 § 2, art. 903, art. 913 § 1 i art. 938 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny).
Dodam jeszcze na marginesie, że kwestia tego czy małżonek może ubiegać się o alimenty jest różnie interpretowana przez orzecznictwo i doktrynę prawa.
Można spotkać się z taką interpretacją, że kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje istnienia obowiązku alimentacyjnego pomiędzy małżonkami. Unormowany został jedynie obowiązek alimentacyjny pomiędzy małżonkami rozwiedzionymi (por. art. 60 kro) oraz małżonkami, w stosunku do których orzeczono separację (art. 61[4] § 4 kro). Wprawdzie w literaturze wskazuje się, że art. 27 kro nakładający na małżonków obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli, może być traktowany jako źródło obowiązku łożenia także na utrzymanie współmałżonka, ale mowa jest jedynie o obowiązku zbliżonym do alimentacyjnego (quasi alimentacyjnym, „alimentacyjnym”). Nie można zatem przyjmować, że małżonek mieści się w kręgu podmiotów wskazanych w art. 446 § 2 kc, tzn. osób, względem których ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny (tak wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 18 maja 2004 r., IV CK 371/2003, LexPolonica nr 1573282).
Według powyższej interpretacji kwoty zasądzone na rzecz małżonka tytułem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny nie są alimentami i nie pomniejszają one przychodu przy obliczaniu dochodu na potrzeby świadczeń z pomocy społecznej.
Ja osobiście nie zgadzam się z powyższą interpretacją i uważam, że kwoty płacone tytułem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny powinny być odliczane od przychodu przy ustalaniu dochodu w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej.
Stan prawny na dzień 1.01.2014 r.
