Artykuły

Przystąpienie wierzyciela do postępowania spadkowego po zmarłym dłużniku. Kryterium spłaty długów spadkowych

Dysponuję prawomocnym wyrokiem z klauzulą wykonalności, tymczasem dłużnik zmarł (ok.1 rok temu). W sądzie toczy się sprawa o nabycie spadku z wniosku spadkobierców (syn i córka) z udziałem innego wierzyciela. Czy mogę złożyć wniosek o przystąpienie ? Jeżeli tak, to co powinienem zrobić ? Rozważam także inne podejście, a mianowicie po dziale spadku wystąpić do spadkobierców o uregulowanie należności. Nie wiem, które rozwiązanie dla mnie będzie bardziej korzystne i jakie są kryteria podziału należności między wierzycieli ?

 

Grzegorz

 

 


 

 

Szanowny Panie,


Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku jest postępowaniem nieprocesowym.


Jak wskazuje przepis art. 510 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania, może on wziąć udział w każdym stanie sprawy aż do zakończenia postępowania w drugiej instancji. Jeżeli weźmie udział, staje się uczestnikiem. Na odmowę dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie przysługuje zażalenie. 
Zgodnie zaś z § 2 art. 510 KPC, jeżeli okaże się, że zainteresowany nie jest uczestnikiem, sąd wezwie go do udziału w sprawie. Przez wezwanie do wzięcia udziału w sprawie wezwany staje się uczestnikiem. W razie potrzeby wyznaczenia kuratora do zastępowania zainteresowanego, którego miejsce pobytu jest nieznane, jego wyznaczenie następuje z urzędu. 


Pan jako wierzyciel zmarłej osoby jest niewątpliwie osobą zainteresowaną wynikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym dłużniku. Od wyniku tego postępowania zależą przecież dalsze losy egzekucji należnych Panu świadczeń. Spadkobiercy dłużnika nabyli w spadku także jego obowiązki, a jak wskazuje art. 779 § 1 KPC, do egzekucji ze spadku konieczny jest - aż do działu spadku - tytuł egzekucyjny przeciwko wszystkim spadkobiercom.  
Według § 2 art. 779 KPC, jeżeli tytuł był wydany przeciwko spadkodawcy, przejście obowiązków na spadkobierców następuje stosownie do art. 788, który z kolei wskazuje w § 1, że jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. 


Dokument urzędowy, na podstawie którego może Pan wykazać przejście obowiązku na spadkobierców to właśnie prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku po dłużniku.


Mając na względzie powyższe wskażę, że moim zdaniem, wystąpienie o dopuszczenie Pana do sprawy spadkowej jako strona będzie dla Pana korzystne. Będzie miał Pan wiedzę odnośnie przebiegu postępowania a przede wszystkim będzie Pan wiedział kto jest spadkobiercą dłużnika.


Nie powinien się Pan obawiać o koszty postępowania. Jak wskazuje art. 520 § 1 KPC, w zasadą w postępowaniu nieprocesowym jest, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.  
Stosownie do § 2 art. 520 KPC, jeżeli jednak uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników. 
Jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio, jeżeli uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie (art. 520 § 3 KPC).


Trudno przypuszczać, że Pana interesy będą sprzeczne z innymi uczestnikami lub będzie Pan składał wnioski, które mogłyby w toku postępowania być odrzucone lub oddalone skoro jest Pan wyłącznie zainteresowany uzyskaniem wiedzy kto i w jakim udziale dziedziczy spadek (a więc również dług) po zmarłym dłużniku. Dlatego o koszty może się Pan nie obawiać.


Oczywiście jeżeli nie przystąpi Pan do postępowania o stwierdzenie nabycia spadku będzie Pan miał możliwość, jako osoba posiadająca interes prawny, wystąpienia do sądu o wydanie Panu odpisu postanowienia sądu wydanego w sprawie z klauzulą prawomocności i w dalszej kolejności, na podstawie tego postanowienia, żądać wydania klauzuli wykonalności przeciwko spadkobiercom dłużnika.
Jednak moim zdaniem będąc stroną postępowania ma Pan pełniejszą kontrolę nad przebiegiem postępowania, np. wie Pan kiedy dokładnie zostanie wydane orzeczenie, czy spadkobiercy przyjęli spadek wprost czy też z ograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe (z dobrodziejstwem inwentarza), czy strony złożyły apelację i kiedy postanowienie stanie się prawomocne. Nie będąc uczestnikiem też Pan będzie miał możliwość uzyskania takich informacji, ale będzie to wymagało trochę więcej zachodu.


Jeżeli chodzi o egzekucję należności to spadkobiercy mogą przyjąć spadek wprost lub też z dobrodziejstwem inwentarza.
Jeżeli przyjmą spadek wprost to odpowiadają oni za spadek, od chwili jego przyjęcia, całym swoim majątkiem.
Jeżeli przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza to wówczas ich odpowiedzialność jest ograniczona do wartości aktywów spadku. Do ustalenia wartości aktywów spadku konieczne jest sporzą¬dzenie spisu inwentarza. Spis ten sporządzany jest przez ko¬mornika na wniosek osoby zainteresowanej skierowany do sądu. Pan również może złożyć, w przypadku kiedy spadkobiercy nabędą spadek z dobrodziejstwem inwentarza, wniosek o jego sporządzenie.


Art. 1034 § 1 KC wskazuje, że  do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe.
Solidarna odpowiedzialność za długi spadkowe oznacza, że może Pan żądać zapłaty całego długu przez jednego ze spadkobierców lub kilku z nich. Każdy ze spadkobierców odpowiada za długi spadkowe do pełnej wysokości.
Od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów (art. 1034 § 2 KC).
Po dokonaniu przez spadkobierców działu spadku będzie Pan mógł żądać od każdego ze spadkobierców dłużnika zapłaty części długu proporcjonalnej do udziału jaki ten spadkobierca nabył w spadku.


Lepiej więc prowadzić egzekucję długów spadkowych jeszcze zanim spadkobiercy dokonają działu spadku – w przypadku gdyby któryś z nich nie miał majątku, istnieje możliwość wyegzekwowania całości zadłużenia od pozostałych, którzy jak wskazałem, przed działem spadku ponoszą odpowiedzialność solidarną. Po dziale spadku, w przypadku kiedy któryś ze spadkobierców nie będzie miał majątku, z którego można egzekwować należność, część długu pozostanie nie spłacona.


Po wydaniu należy złożyć wniosek o nadanie klauzuli przeciwko spadkodawcom dłużnika, na podstawie powyżej wskazanego przepisu art. 779 § 2 KPC.
Na podstawie tego tytułu wykonawczego będzie Pan mógł prowadzić przeciwko spadkobiercom dłużnika egzekucję, w przypadku kiedy nie wykonają oni swojego obowiązku dobrowolnie.


W przypadku kiedy postępowanie egzekucyjne będzie prowadzone przez kilku wierzycieli komornik zastosuje przepis art. 1025 Kodeksu postępowania cywilnego. § 1 tego przepisu wskazuje, że z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w następującej kolejności: 

  1. koszty egzekucyjne
  2. należności alimentacyjne
  3. należności za pracę za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika
  4. należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim
  5. należności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym albo korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu
  6. należności za pracę niezaspokojone w kolejności trzeciej
  7. należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.), o ile nie zostały zaspokojone w kolejności piątej
  8. należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję
  9. inne należności


Stosownie do art. 1026 § 1 KPC, jeżeli suma objęta podziałem nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności i praw tej samej kategorii, należności zaliczone w artykule poprzedzającym do kategorii czwartej i piątej będą zaspokojone w kolejności odpowiadającej przysługującemu im pierwszeństwu, inne zaś należności (w tym również Pana dług) - stosunkowo do wysokości każdej z nich.


Dodam, że przepisy prawa nie wskazują wprost według jakich zasad powinna następować spłata długów spadkowych, w przypadku nabycia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, kiedy wartość aktywów spadku nie pokrywa wartości długów. Doktryna prawa (np. J. Pietrzykowski, w: Kodeks cywilny …., str. 1954) opowiada się za tym, że spadkobiercy spłacając długi spadkowe powinni, mimo braku stosownego przepisu, kierować się kolejnością przewidzianą w art. 1015 KPC.


Mając na względzie powyższe należy wskazać czy to czy odzyska Pan zasądzone na Pana rzecz od zmarłego dłużnika należności zależy od tego czy spadkobiercy przyjęli spadek wprost czy też z dobrodziejstwem inwentarza, a w tym wypadku czy aktywa spadku przewyższają wartość długów spadkowych. Ważnym będzie także to czy spadkobiercy posiadają majątek z którego można egzekwować należności a także to ilu wierzycieli prowadzić będzie egzekucję przeciwko osobom, które nabyły spadek, a także jakiego rodzaju będą te należności.
 


Stan prawny na dzień 02.12.2014 r.





  • Data2014-12-05
  • AutorŁukasz Obrał

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl