Jestem w trakcie podziału majątku z byłą żoną. Zostało wydane prawomocne orzecznie o ustaleniu udziałów w majątku po połowie. Składniki majątku są ustalone. Problem występuje w jednej rzeczy:
Była żona, kiedy ją poznałem, zamieszkiwała w mieszkaniu kwaterunkowym z pierwszym mężem. Jeszcze przed ich rozwodem wyłożyłem sporą kwotę pieniędzy, aby on się stamtąd wymeldował i była żona weszła w stosunek najmu tego lokalu socjalnego. Zamieszkaliśmy tam razem i w 1984 r. wzięliśmy ślub. Już po ślubie złożyliśmy wspólnie wniosek o zamianę tego lokalu kwaerunkowego na większy i dostaliśmy tą zamianę, gdzie na wniosku i decyzji występujemy wspólnie. W późniejszym okresie wykupiliśmy to mieszkanie z zamiany od miasta na własność i staliśmy się jego właścicielami. W tej chwili żona wnioskuje o uznanie i rozliczenie tego mieszkania socjalnego jak na wstępie, jako jej majątek osobisty.
Pytanie: czy ma ku temu podstawy i jak się bronić?
Andrzej
Szanowny Panie,
Jak wynika z Pana pytania, w skład Państwa majątku wspólnego małżeńskiego wchodzi prawo własności lokalu, który został nabyty z bonifikatą od gminy.
Jak rozumiem Pana była żona złożyła wniosek o rozliczenie nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny. W rozumieniu Pana żony prawo najmu lokalu stanowi jej nakład na majątek wspólny.
Roszczenie o Pana byłej żony (roszczenie o zwrot nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny) znajduje źródło w art. 45 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Jak wskazuje § 1 tego artykułu, każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
Natomiast stosownie do art. 45 § 2 KRO, zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.
Moim żądanie Pana byłej żony nie jest zasadne. Nie można bowiem powiedzieć, że prawo najmu lokalu, w którym Pan zamieszkał stanowiło składnik majątku osobistego Pana żony.
Z chwilą zawarcia małżeństwa, w 1984 r., stał się Pan współnajemcą lokalu, którego wcześniej najemcą była Pana żona. Pana uprawnienie do korzystania z lokalu wynikało wprost z przepisów prawa.
Jak wskazywała ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. Prawo lokalowe (tekst jednolity: Dz. U. 1983 r. Nr 11 poz. 55), w brzmieniu z chwili zawarcia przez Pana związku małżeńskiego, małżonkowie wspólnie zajmujący lokal mieszkalny są z mocy prawa najemcami tego lokalu, chociażby umowa najmu została zawarta tylko przez jednego z nich lub przydział lokalu pozostającego w dyspozycji terenowego organu administracji państwowej nastąpił na rzecz jednego z małżonków. Tak stanowił przepis art. 9 ust. 3 wskazanej ustawy.
Również odnośnie mieszkania, które następnie wykupiliście Państwo, należy wskazać, że byliście Państwo jego współnajemcami. Co więcej prawo najmu wchodziło w skład Państwa majątku wspólnego małżeńskiego.
Dlatego właśnie mogliście Państwo to mieszkanie wykupić wyłącznie wspólnie.
Mieszkanie zostało zamienione na większe zapewne jeszcze pod rządami ustawy Prawo lokalowe (obowiązywała do 1994 r.).
Wskażę, że art. 52 ust. 1 tej ustawy mówił, że najemcy lokali mieszkalnych, których stosunek najmu wynika z decyzji o przydziale, z wyjątkiem najemców mieszkań funkcyjnych, mogą dokonywać zamiany zajmowanych przez siebie lokali, jak również zamiany tych lokali na lokale spółdzielcze, zajmowane przez członków spółdzielni mieszkaniowych, lokale w domach jednorodzinnych zajmowane przez właścicieli tych domów, a także na lokale stanowiące odrębne nieruchomości.
Mieszkanie mogli zamienić najemcy – tak więc Pan i żona wspólnie. Gdyby prawo najmu lokalu przysługiwało wyłącznie Pana byłej żonie to wyłącznie ona mogłaby zamienić mieszkanie i to tylko ona występowałaby w kolejnej decyzji o przydziale. To, że tak nie było wynika właśnie z przepisu o współnajmie małżonków, który powstaje właśnie z mocy prawa (ex lege).
Mając na względzie powyższe należy wskazać, że Pana była żona nie ma racji odnośnie tego, że skoro przed zawarciem związku małżeńskiego była najemczynią lokalu, w którym Pan zamieszkał, to „wprowadzenie” tego mieszkania do małżeństwa stanowi nakład z jej majątku osobistego na majątek wspólny małżeński.
Pana żona nie ma racji także dlatego, że prawo najmu lokalu nie jest prawem zbywalnym. Ten właśnie charakter prawa najmu lokalu powoduje, że nie może ono stanowić nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny małżeński.
Powyższe twierdzenie znajduje potwierdzenie w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2001 r., sygn. akt. II CKN 62/2001 (LexPolonica nr 385115) gdzie stwierdzono: „… Stąd przeciwstawia on [uczestnik postępowania] stanowisku Sądu Okręgowego własne stanowisko co do okoliczności i warunków nabycia mieszkania, upatrując w zawartej umowie sprzedaży takiego sposobu rozliczenia kontrahentów, które sprawiło, że najem dotychczasowego mieszkania kwaterunkowego, którym dysponowali małżonkowie, a którego najemcą był uczestnik na podstawie decyzji o przydziale, stał się przedmiotem nakładu na nabyte mieszkanie spółdzielcze, co znajduje wyraz w oznaczeniu ceny tego mieszkania, znacznie niższej niż cena rynkowa. Takiego wniosku nie usprawiedliwia przede wszystkim charakter tytułu do lokalu kwaterunkowego, nie będącego prawem zbywalnym. Jest przy tym znamienne, że uczestnik nie przedstawia żadnej kalkulacji, która pozwoliłaby się bliżej ustosunkować do zarzutu w kontekście wzajemnej relacji ceny nabytego lokalu spółdzielczego i wartości prawa najmu”.
Bardzo możliwe, że w swoim wniosku Pana była żona powołuje na art. 33 pkt 5 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przepis ten wskazuje, że do majątku osobistego każdego z małżonków należą prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie.
Ten przepis nie może jednak stanowić podstawy uznania, że prawo najmu lokalu stanowiło składnik majątku osobistego Pana byłej żony, ponieważ cytowany przepis art. 33 pkt 5 nie dotyczy prawa najmu.
Przepis ten dotyczy praw niezbywalnych, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie. Prawo najmu może przysługiwać dwóm, a nawet więcej osobom. W Pana przypadku przysługiwało ono Panu i byłej żonie.
Prawami niezbywalnymi, o których mowa w tym przepisie są m. in. służebność
osobista, użytkowanie czy prawo dożywocia.
Do praw nieobjętych hipotezą art. 33 pkt 5 należą tylko te prawa niezbywalne,
które ze swej natury mogą być prawem wspólnym obojga małżonków. Takim prawem
jest prawo najmu - przysługiwało ono zresztą Panu i Pana żonie wspólnie.
Jeżeli Pana była żona złożyła formalny wniosek o rozliczenie nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny małżeński to, moim zdaniem, najlepiej odpowiedzieć pisemnie na ten wniosek wskazując, że rozliczenie prawa najmu lokalu jako nakładu na majątek osobisty jest bezzasadne.
W uzasadnieniu tego powinien się Pan powołać na okoliczności podane przeze mnie powyżej – to, że był Pan współnajemcą lokalu, a także na to, że prawo najmu nie jest prawem zbywalnym.
Oczywiście może Pan także wskazać to, że wyłożył Pan pewną kwotę dzięki, któremu były mąż Pana byłej żony rozwiązał umowę najmu (także byli współnajemcami lokalu).
Stan prawny na dzień 3.04.2013 r.
