Proszę o informację o maksymalnej wysokości odpłatności za pobyt w Domu Pomocy Społecznej, która może być ustalona w stosunku do osoby umieszczonej w takiej placówce w grudniu 1996 roku, a więc w momencie obowiązywania "starej" ustawy o pomocy społecznej. Dodam, iż osoba ta uzyskuje jedyny dochód w postaci renty w wysokości 740 zł, a także jest właścicielem działki rolnej o powierzchni 1,43 ha przeliczeniowego (jakkolwiek działka ta nie jest od wielu lat w żaden sposób użytkowana i nie stanowi realnie żadnego źródła dochodu). Jest to osoba, która nie posiada już małżonka ani rodziców. Jedyne jej dziecko prowadzi odrębne gospodarstwo domowe, z dochodem ok. 3500 zł/osobę.
Sebastian
Szanowny Panie,
Jak wynika z Pana pytania osoba przebywająca w domu pomocy społecznej została tam umieszczona w 1996 r.
Wraz ze skierowaniem osoby do DPS została wydana decyzja dotycząca ustalenia wysokości odpłatności za pobyt w DPS.
Skierowanie i decyzja ustalająca odpłatność za pobyt w DPS zostały wydane na podstawie obowiązującej w 1996 r. ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 1993 r. Nr 13, poz. 60).
Wysokość opłaty, po umieszczeniu osoby w DPS, ustalono zgodnie z art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej.
Stosownie do brzmienia przepisu art. 35 ust. 1 ustawy, obowiązującym od dnia 1 października 2003 r. pobyt w domu pomocy społecznej był odpłatny, a miesięczną opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej osoby pełnoletniej posiadającej dochód ustalało się w wysokości 200% kwoty określonej w art. 4 ust. 1 pkt 1 (kryterium dochodowe), Opłata za pobyt w DPS nie mogła być jednak wyższa niż 70% dochodu osoby przebywającej w domu pomocy społecznej.
Ust. 3 art. 35 ustawy stanowił, że opłata, zostaje podwyższona do pełnego kosztu utrzymania, nie więcej jednak niż do 70% dochodu osoby lub na osobę w rodzinie, po osiągnięciu przez dom pomocy społecznej standardu, zgodnie z art. 20 ust. 2, zgodnie z którym domy pomocy społecznej, które nie osiągały obowiązującego standardu, były obowiązane do opracowania i realizacji programu naprawczego do 2006 r.
W dniu 1 stycznia 2004 r., na mocy art. 54 pkt 15 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. 2003 r. Nr 203 poz. 1966) zmienione zostały zasady odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej.
Według nowego brzmienia art. 35 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej obowiązanymi do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej byli w kolejności: mieszkaniec domu, małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej (ust. 2). Mieszkaniec domu obowiązany był wnosić opłatę w wysokości nie większej jednak niż 70% swojego dochodu (ust. 3 pkt 1). Natomiast gmina miała uiszczać różnicę pomiędzy średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej, a opłatami wnoszonymi przez osoby wskazane w ust. 2.
W dniu 1 stycznia 2004 r. zaczął także obowiązywać art. 87 ust. 8 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, w myśl którego, osoby, które zostały przyjęte do domu pomocy społecznej przed dniem 1 stycznia 2004 r. oraz osoby posiadające skierowania do domu pomocy społecznej wydane przed dniem 1 stycznia 2004 r. miały ponosić opłatę na dotychczasowych zasadach.
Przepis ten gwarantował osobom umieszczonym w DPS przed dniem 1 stycznia 2004 r., że nie będą musiały ponosić opłaty wyższej niż dwukrotność określonego w art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej kryterium dochodowego, chyba że placówka w której przebywa spełniłaby wymagane standardy.
Powyższy stan prawny obowiązywał do czasu wejścia w życie nowej ustawy o pomocy społecznej - ustawy z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. 2004 r. Nr 64 poz. 593), która weszła w życie z dniem 1 maja 2004 r.
Na podstawie tej ustawy utraciła moc ustawa o pomocy społecznej z dnia 29 listopada 1990 r. (art. 160 „nowej” ustawy).
W art. 149 ust. 1 nowa ustawa o pomocy społecznej wskazywała, iż z dniem wejścia w życie ustawy wygasały decyzje wydane na podstawie ustawy o pomocy społecznej z 1990 r., z wyjątkiem decyzji o skierowaniu do domu pomocy społecznej oraz decyzje o umieszczeniu w takiej placówce wydane przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (ust. 3).
Powyższe oznacza to, że z dniem 1 maja 2004 r. z mocy prawa wygasły decyzje, którymi ustalono odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej według zasad ustanowionych przepisami ustawy o pomocy społecznej z 1990 r.
W tej samej dacie wygasła ostatnia decyzja wydana na podstawie ustawy o pomocy społecznej z 1990 r., którą ustalono osobie przebywającej w DPS odpłatność w wysokości dwukrotności kryterium dochodowego lub w wysokości 70% lub opłata podwyższona do pełnego kosztu utrzymania, nie więcej jednak niż do 70% dochodu osoby, jeżeli dom pomocy społecznej osiągnął standard.
Tak więc od dnia 1 maja 2004 r. do ustalenia odpłatności za pobyt w DPS należy brać pod uwagę przepisy nowej ustawy o pomocy społecznej.
Powyższa interpretacja przepisów jest zgodna z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 13 listopada 2007 r., sygn. akt. II SA/Ol 943/2007 (LexPolonica nr 2216055).
W tym orzeczeniu Sąd wskazał, iż z dniem 1 maja 2004 r. z mocy art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, wygasły decyzje, którymi ustalono odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej według zasad ustanowionych przepisami ustawy o pomocy społecznej z 1990 r. W tej sytuacji właściwe organy pomocy społecznej obowiązane były ustalić na nowo wysokość opłaty na podstawie przepisów nowej ustawy.
Art. 61 ust. 1 obecnie obowiązującej ustawy o pomocy społecznej, obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
- mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka
- małżonek, zstępni przed wstępnymi
- gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej
- przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.
Wedle art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy, opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnosi mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70 % swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70 % tego dochodu.
Tak więc osoba przebywająca w DPS powinna ponosić opłaty za pobyt w DPS nie więcej niż 70% swojego dochodu.
Wedle ust. 3 art. 8 ustawy, za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:
- miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych
- składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach
- kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób
Ustawa o pomocy społecznej wprowadza ryczałtowy tryb ustalania dochodu osiąganego z nieruchomości rolnej. Ustawa przyjmuje fikcję prawną zgodnie, z którą każda osoba będąca właścicielem gospodarstwa rolnego osiąga dochód z gospodarstwa rolnego.
Art. 8 ust. 9 ustawy, wskazuje, iż przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 194 zł.
Kwota wskazana pierwotnie w art. 6 ust. 9 ustawy (194 zł) jest obecnie nieaktualna.
Według art. 9 ust. 1 ustawy, kryteria dochodowe podlegają weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyniku badań progu interwencji socjalnej. Badania progu interwencji socjalnej dokonuje Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
Z kolei art. 9 ust. 6 wskazuje, iż kwota dochodu z 1 ha przeliczeniowego ulega zmianie w terminach weryfikacji kryteriów dochodowych o 25 % sumy kwot, o które wzrosty kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej i kryterium dochodowe na osobę w rodzinie.
Ostatnia weryfikacja kryteriów dochodowych oraz dochodu z 1 ha przeliczeniowego nastąpiła w 2009 r. Stosownie do § 1 pkt 2e Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 lipca 2009 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz.U. z 2009 r. Nr 127, poz. 1055), ustala się kwotę dochodu z 1 ha przeliczeniowego w wysokości 207 zł.
Jako, że osoba w DPS jest właścicielem gospodarstwa o pow. 1,43 ha przeliczeniowego, to dochód tej osoby z gospodarstwa wynosi 296,01 zł.
Łączny dochód osoby umieszczonej w DPS wynosi zatem 1036,01 zł. Maksymalna opłata jaką może ponosić ta osoba to zatem 725,21 zł.
Dodam, że okoliczność, że gospodarstwo rolne nie jest od wielu lat w żaden sposób użytkowane i nie stanowi realnie żadnego źródła dochodu nie jest okolicznością, która mogłaby stanowić podstawę nie uwzględniania dochodu z gospodarstwa.
Tu przedstawię kilka orzeczeń sądów potwierdzających to, że mimo tego, że nieruchomość rolna nie przynosi faktycznego dochodu, uwzględnia się dochód z tej nieruchomości przy ustalaniu dochodu osoby korzystającej z pomocy społecznej.
Jak wskazuje wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 12 maja 2011 r., sygn. akt. II SA/Op 686/2010 (LexPolonica nr 2612436), o włączeniu dochodów z gospodarstwa rolnego do uzyskanych w danym okresie dochodów nie przesądza rzeczywista wartość osiąganych z niego pożytków, ale wyłącznie fakt umieszczenia gruntów w ewidencji, jako gruntów o stosownym przeznaczeniu.
W wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 5 maja 2011 r., sygn. akt. II SA/Lu 194/2011 (LexPolonica nr 2563434), możemy przeczytać: z przepisu art. 8 ust. 9 ustawy o pomocy społecznej wynika, że sam fakt posiadania określonej ilości hektarów przeliczeniowych powoduje, że istnieje domniemanie osiągania dochodu w wysokości określonej w ustawie o pomocy społecznej. W świetle tego przepisu nie ma zatem znaczenia, czy właściciel gruntu rzeczywiście osiąga dochody. Wprowadzając ten przepis ustawodawca przyjął fikcję prawną, według której posiadanie gruntu rolnego oznacza jednoczesne uzyskiwanie dochodu.
I w końcu Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku stwierdza w wyroku z dnia 21 marca 2011 r., sygn. akt. II SA/Gd 92/2011 (LexPolonica nr 2591959):
- Art. 8 ust. 9 U.p.s. określa tzw. ryczałtowy tryb ustalania dochodu osiąganego z gospodarstwa rolnego. Jest on wyliczany jako wartość dochodu odpowiadającego powierzchni gospodarstwa z uwzględnieniem ha przeliczeniowych i kwoty dochodu ustalonej dla 1 ha przeliczeniowego niezależnie od faktycznej dochodowości konkretnego gospodarstwa. Przy czym przepis art. 8 ust. 9 U.p.s. przyjmuje dla celów udzielania świadczeń z pomocy społecznej, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny. Nie przewiduje on jakichkolwiek wyjątków od przyjętej w nim zasady wyliczenia dochodu z gospodarstwa rolnego. Oznacza to, że z punktu widzenia tego przepisu bez znaczenia jest okoliczność, czy gospodarstwo rolne jest uprawiane czy też nie i z jakiego powodu oraz czy rzeczywiście przynosi ono dochody.
- Ustawodawca przyjął domniemanie, że z gospodarstwa rolnego uzyskuje się dochód niezależnie od tego, czy się na nim pracuje, czy się je wydzierżawia. O włączeniu dochodów z gospodarstwa rolnego do uzyskanych w danym okresie dochodów nie przesądza bowiem rzeczywista wartość osiąganych z niego pożytków, ale wyłącznie fakt umieszczenia gruntów w ewidencji, jako gruntów o stosownym przeznaczeniu. Już samo rolnicze przeznaczenie gruntów oraz ich powierzchnia automatycznie przesądzają, że osoba lub rodzina czerpie dochody z tego gospodarstwa. W związku z tym, nawet gdyby faktycznie dochody z gospodarstwa rolnego nie były czerpane, to i tak względem zainteresowanego będzie działać domniemanie, co do osiągania z tych gruntów określonych dochodów.
W sytuacji opisanej w pytaniu opłat mieszkaniec domu nie poniesie zapewne pełnej odpłatności za pobyt w DPS (zapewne średni miesięczny koszt utrzymania ustanowiony przez starostę jest wyższy niż 725,21 zł). W takie sytuacji różnicę między średnim miesięcznym kosztem utrzymania, a opłatą ponoszoną przez mieszkańca DPS może ponosić dziecko osoby przebywającej w DPS.
Jak wskazuje art. 61 ust 2 pkt. 2 ustawy zstępny ponosi odpłatność za pobyt swojego rodzica w DPS zgodnie z umową zawartą z ośrodkiem pomocy społecznej w trybie art. 103 ust. 2 ustawy.
Jak rozumiem dziecko osoby przebywającej w DPS prowadzi wieloosobowe gospodarstwo domowe, w którym dochód wynosi 3500 zł na osobę.
Zastosowanie będzie w tym względzie miał art. 61 ust. 2 pkt 2b wskazujący, iż dziecko ponosi odpłatność, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
W chwili obecnej kryterium dochodowe wynosi 351 zł na osobę. W przypadku opisanym w pytaniu dochód na osobę w rodzinie przekracza 300% kryterium dochodowego i dlatego osoba ta może ponosić odpłatność za pobyt rodzica w DPS.
Na koniec dodam, że można spotkać się z innymi niż wyżej przedstawiona interpretacja zasad ponoszenia odpłatności za pobyt osoby w DPS jeżeli została ona tam umieszczona przed dniem 1 stycznia 2004 r.
Np. Departament Pomocy i Integracji Społecznej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 4 stycznia 2007 r., nr DPS-I-074-620-7000-MC/06 wskazuje, iż osoby przyjęte do domu pomocy społecznej przed 1 stycznia 2004 r. oraz osoby posiadające skierowania do domu pomocy społecznej wydane przed 1 stycznia 2004 r. ponoszą opłatę na dotychczasowych zasadach, wynika to wprost z art. 87 ust. 8 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Przepis ten odnosi się do osób, które zostały umieszczone w domach pomocy społecznej na podstawie decyzji właściwych organów przed 1 stycznia 2004 r., jak również do osób posiadających ważne decyzje o skierowaniu do domu pomocy społecznej wydane przed 1 stycznia 2004 r.
Według tej interpretacji dla określenia odpłatności osób umieszczonych w DPS będzie miała znacznie zasada określona w art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej. Zgodnie z tym przepisem, miesięczną opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej osoby pełnoletniej posiadającej dochód ustala się w wysokości 200% kwoty określonej w art. 4 ust. 1 pkt 1 (czyli kwoty kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej); opłata ta nie może być jednak wyższa niż 70% dochodu osoby przebywającej w domu pomocy społecznej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 11 marca 2008 r., sygn. akt. I SA/Bk 114/08 (http://www.orzeczenia-nsa.pl), wskazał, iż bezspornym jest, że skarżący został umieszczony w domu pomocy społecznej przed dniem 1 stycznia 2004r. (na podstawie decyzji z dnia [...].05.2003r.) a zatem ma w stosunku do niego zastosowanie przepis art. 87 ust. 8 ustawy z dnia 13.11.2003r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 203, poz. 1966 z póz. zmianami), z którego wynika obowiązek ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej według dotychczasowych zasad tj. zasad wynikających z art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej z dnia 29.11.1990r. (Dz. U. z 1998r. Nr 64, poz. 414 z póz. zmianami). Zgodnie z tą zasadą miesięczną opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej osoby pełnoletniej posiadającej dochód ustala się w wysokości 200% kwoty określonej w art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy tj. kwoty kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej, przy czym opłata ta nie może być jednak wyższa niż 70% dochodu osoby przebywającej w domu pomocy społecznej.
Według tej interpretacji osoba umieszczona w DPS przed dniem 1 stycznia 2004 r. powinna ponosić odpłatność w wysokości maksymalnie 954 zł (200% z 477 zł).
Ja osobiście przychylam się do interpretacji przepisów jaką przedstawiłem na początku odpowiedzi, zgodnie z którą od dnia 1 maja 2004 r. (wejście w życie obecnie obowiązującej ustawy o pomocy społecznej) opłaty za pobyt w DPS powinny być ustalane na nowo, na podstawie przepisów nowej ustawy o pomocy społecznej.
Stan prawny na dzień 15.02.2012 r.
