Ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz niektórych innych ustaw wprowadza nową, ciekawą, instytucję „pomocnika rolnika”. Przepisy definiują pomocnika rolnika jako osobę pełnoletnią, z którą rolnik zawarł umowę o pomocy przy zbiorach (art. 6 pkt. 2a ustawy o ubezpieczeniu społecznych rolników, dalej „usr”). Według informacji, ze strony internetowej Ministerstwa Rolnictwa „dotychczas w sytuacjach wymagających wsparcia przy zbiorach nagminnie stosowane były umowy o dzieło, które nie zabezpieczają osób przy nich pracujących i nie przystają do charakteru prowadzonej pracy”. Nowelizacja wprowadza nowy rodzaj umowy cywilnoprawnej, która umożliwi zatrudnienie pomocnika rolnika na jasnych, nieskomplikowanych warunkach oraz ubezpieczenie go.
Zgodnie z nowymi przepisami, przez umowę o pomocy przy zbiorach pomocnik rolnika zobowiązuje się do świadczenia pomocy przy zbiorach produktów rolnych, a także ziół i roślin zielarskich w określonym miejscu w gospodarstwie rolnika i przez określonych czas (art. 91a ust. 1 usr).
Umowa o pomocy przy zbiorach może dotyczyć wyłącznie świadczenia pomocy przy zbiorach takich produktów rolnych jak chmiel, owoce i warzywa oraz tytoń, a także ziół i roślin zielarskich.
Pomoc przy zbiorach ww. produktów rolnych obejmuje następujące czynności:
- zbieranie chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich;
- usuwanie zbędnych części roślin;
- klasyfikowanie lub sortowanie zerwanych lub zebranych chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich, lub wykonywanie innych czynności mających na celu przygotowanie chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich do transportu, przechowywania lub sprzedaży lub związanych z pielęgnowaniem i poprawą jakości plonów.
Rolnik na mocy umowy o pomocy przy zbiorze zobowiązuje się do zapłaty umówionego wynagrodzenia za świadczoną pomoc (art. 91a ust. 1 usr). Ponadto rolnik zobowiązany jest do zapewnienia swojemu pomocnikowi odpowiednich narzędzi, niezbędnych do wykonywania umówionej pracy (art. 91d usr).
Pomocnik natomiast musi świadczyć pomoc osobiście, co oznacza, że nie może wyznaczyć nikogo na swoje (choćby czasowe) zastępstwo (art. 91e usr). Należy również pamiętać, że wykonywanie czynności określonych w umowie o pomocy przy zbiorach nie będzie stanowić zatrudnienia w rozumieniu Kodeksu pracy (art. 91a ust 4 usr). Oznacza to, że pomocnik rolnika nie będzie chroniony przepisami tego Kodeksu.
Umowę o pomocy przy zbiorach należy zawrzeć na piśmie, przed rozpoczęciem świadczenia pomocy (art. 91b usr). Określa się w niej zakres czynności wykonywanych na jej podstawie przez pomocnika rolnika oraz dzień rozpoczęcia świadczenia pomocy, jeżeli jest on inny niż dzień zawarcia umowy (art. 91a ust. 3 usr). Określenie dnia rozpoczęcia świadczenia pomocy jest szczególnie ważne w kontekście ubezpieczenia pomocnika, gdyż jest on nim objęty od dnia rozpoczęcia pomocy, a jeśli umowa go nie dookreśli - od dnia zawarcia umowy.
Warto również podkreślić, że każdej ze stron umowy przysługuje prawo do jej wypowiedzenia (art. 91c pkt. 2). Umowa ulega rozwiązaniu z upływem dnia, w którym została wypowiedziana, chyba że strony w umowie postanowiły inaczej.
Ustawodawca nie określa limitu osób, z którymi rolnik może zawrzeć umowę o pomocy przy zbiorach. Wynika z tego, że jeden rolnik może zawrzeć tyle umów ilu pomocników potrzebnych mu jest do prowadzenia gospodarstwa. Podobnie pomocnik: może zawrzeć kilka umów z kilkoma rolnikami (Należy przy tym zaznaczyć, że w przypadku cudzoziemców szczególne znaczenie ma pozyskanie dokumentu (zezwolenia) uprawniającego do wykonywania pracy na terytorium RP, zgodnie z art. 87 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucji rynku Pracy). Jednak należy pamiętać, że łączny czas świadczenia pomocy przy zbiorach w danym roku kalendarzowym przez jednego pomocnika nie może przekraczać 180 dni (art. 91c ust 1). Z tego powodu pomocnik rolnika przed zawarciem umowy o pomocy przy zbiorach składa oświadczenie o liczbie dni przez jakie świadczył już pomoc przy zbiorach w danym roku kalendarzowym (91b ust. 2).
Pomocnik rolnika podlega z mocy ustawy ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu, wyłącznie w zakresie ograniczonym do świadczeń określonych w art. 9 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, tj. w zakresie jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej oraz zasiłku chorobowego.
W przypadku pomocnika rolnika za wypadek przy pracy rolniczej uznaje się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania przez pomocnika rolnika czynności określonych w umowie o pomocy przy zbiorach.
Pomocnika rolnika zgłasza się do ubezpieczenia w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pomocy przy zbiorach lecz nie później niż przed upływem okresu, na który została zawarta ta umowa.
Składkę na ubezpieczenie za pomocnika rolnika należną za dany miesiąc opłaca rolnik w terminie do 15. dnia następnego miesiąca. Składkę tę opłaca się bez uprzedniego wezwania.
