Moj były mąż mieszkający w Szwecji od 2004 r. zaproponował mi, że da mi 150.000 zł i przejmie mieszkanie, w którym mieszkam obecnie.
Mieszkanie ma 80 m2 i praktycznie ja sama je utrzymuję od 2007 r. Rozwód mamy szwedzki, wyrok jest z 2009 r.
Były mąż jest Polakiem, jeszcze w czasie trwania małżeństwa kupił dom w Szwecji, wziął na to kredyty, które spłaca do chwili obecnej.
Niedawno wymyślił, że najlepiej będzie jak mi da polowe wartości mieszkania w Polsce i on je zajmie, a ja się wyprowadzę. Mieszkanie warte jest obecnie ponad 300.000 zł.
Uważam, że ta jego propozycja jest dla mnie krzywdząca i chciałabym sie z nim dogadać. Byłam u prawnika i przyznam się, że nie wiem co mam robić. Proponowałam byłemu mężowi, że zadowoli mnie kwota 200.000 – 250.000 i znajdę sobie chociaż 2-pokojowe mieszkanie.
Prawnik podjął się ze będzie rozmawiać z prawnikiem męża i jest szansa na to, że mogę dostać te 200.000 zł.
Mam wątpliwości, a po drugie taka usługa ma mnie kosztować 4.500 zł. Nie stać mnie na taki wydatek.
Czy mam szukać innego prawnika czy poczekać na to aż były mąż założy sprawę w sądzie o podział majątku? Czy mam szanse ze nie będę musiała wydawać dużych pieniędzy? Jestem sama i zarabiam niewiele.
Iwona
Szanowna Pani,
Jak rozumiem w Państwa małżeństwie istniała wspólność małżeńska majątkowa – nie zawieraliście Państwo umowy o rozdzielności majątkowej i rozdzielność ta nie została orzeczona przez sąd w procesie o ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Z chwilą orzeczenia rozwodu wspólność małżeńska ustała. Powstała wspólność majątkowa podobna do wspólności majątku spadkowego i współwłasności w częściach ułamkowych. Jak wskazuje bowiem art. 46 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.
Tu należy wskazać, iż do Państwa majątku wspólnego weszły wszystkie przedmioty majątkowe, które zostały nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej przez oboje Państwa lub przez jedno z Was, chyba że z mocy prawa przedmioty te nie weszły w skład majątku wspólnego.
Art. 31 § 1 KRO wskazuje, iż z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Natomiast art. 33 KRO określa jakie przedmioty majątkowe nie wchodzą w skład majątku wspólnego małżeńskiego. Przepis ten wskazuje, iż do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej
Jeżeli więc zakupili Państwo w czasie trwania małżeństwa i wspólności ustawowej małżeńskiej mieszkanie to stanowi ono składnik majątku wspólnego małżeńskiego.
Również dom zakupiony przez Pani męża w czasie trwania małżeństwa i wspólności majątkowej wchodzi w skład majątku wspólnego małżeńskiego, chyba że został zakupiony za środki wchodzące w skład majątku osobistego Pani byłego męża (np. pochodzące ze spadku, z darowizny, ze sprzedaży rzeczy należącej do majątku osobistego męża).
Jeżeli były mąż zakupił dom na kredyt lub za środki z wynagrodzenia za pracę (choćby częściowo) to dom wszedł, stosownie do art. 31 § 1 KRO do Państwa majątku wspólnego.
Dla określenia składu majątku wspólnego przez polski sąd, w postępowaniu o podział majątku wspólnego, nie będą miały znaczenia szwedzkie przepisy odnoszące się do majątkowych stosunków małżeńskich. Np. jeżeli według prawa szwedzkiego dom, mimo zakupienia go w czasie trwania wspólności majątkowej, stanowi składnik majątku osobistego, to polski sąd nie będzie brał pod uwagę tych szwedzkich przepisów, tylko przepisy polskie.
Wynika to z art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 80, poz. 432) wskazującego, iż stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu.
To czy Pani były mąż posiada prócz polskiego również szwedzkie obywatelstwo nie ma znaczenia w sprawie, ponieważ stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy, jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, obywatel polski podlega prawu polskiemu, chociażby prawo innego państwa uznawało go za obywatela tego państwa.
Podział majątku wspólnego małżeńskiego może być dokonany w ten sposób, że poszczególne składniki majątku małżeńskiego zostaną przyznane małżonkom na wyłączną własność, za spłatą lub dopłatą na rzecz małżonków.
W Pani przypadku może być tak, że mieszkanie przypadnie byłemu mężowi za spłatą na Pani rzecz.
Jeżeli sąd ustali, że dom w Szwecji też wchodzi w skład majątku wspólnego małżeńskiego to wówczas jego własność może przyznać mężowi za spłatą na jego rzecz.
Należy pamiętać, iż stosownie do art. 43 § 1 KRO, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.
Istnieje możliwość, że sąd w toku postępowania o podział majątku wspólnego ustali nierówne udziały w majątku wspólnym podlegającym podziałowi. Taką możliwość daje § 2 art. 43 KRO wskazujący, iż z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.
Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 43 § 3 KRO).
W Pani sprawie ważnym jest, że zobowiązania (długi) nie podlegają podziałowi. Jest to pogląd ugruntowany zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie.
Jednak jeżeli nieruchomość w Szwecji została zakupiona ze środków pochodzących z kredytu hipotecznego to ta okoliczność będzie miała znaczenie w sprawie, a w szczególności w kwestii ustalenia wartości nieruchomości.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 stycznia 2010 r., sygn. akt. I CSK 205/2009 (LexPolonica nr 2128434), przy podziale majątku wspólnego po rozwodzie sąd musi, ustalając wartość nieruchomości, uwzględnić ciążący na niej dług zabezpieczony hipotecznie.
Ustalając wartość nieruchomości w Szwecji sąd od wartości domu odejmie wartość obciążającej tą nieruchomość hipoteki.
Dzieląc majątek wspólny sąd orzeka nie tylko o tym który przedmiot majątkowy przypadnie poszczególnemu małżonkowi, określa wysokość spłat i dopłat, ale również orzeka o nierównych udziałach w majątku wspólnym małżeńskim oraz o roszczeniach dodatkowych.
Art. 567 § 1 KPC wskazuje bowiem, iż w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.
W przedmiocie zawrotu wydatków i nakładów duże znaczenie będzie miał art. 45 § 1 KRO wskazujący, iż każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
Stosownie do § 3 art. 45 KRO, przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.
Pani były mąż, jak wynika z pytania, chce dokonać podziału majątku wspólnego małżeńskiego bez uwzględnienia wszystkich składników majątkowych, jakie wchodziły w skład majątku wspólnego małżeńskiego. Krótko mówiąc chce on dokonać podziału tak jakby w skład tego majątku wspólnego małżeńskiego wchodziło wyłącznie mieszkanie o wartości 300.000 zł. Stąd pomysł, aby podziału dokonać tak, aby mieszkanie przyznać jemu, a na rzecz Pani dokonać spłaty odpowiadającej połowie wartości mieszkania czyli w wysokości 150.000 zł.
Trudno powiedzieć czy taki podział jest prawidłowy i sprawiedliwy, ponieważ w sprawie podziału majątku należy wziąć pod uwagę wszystkie składniki majątku wspólnego, a więc prócz mieszkania także dom w Szwecji oraz ewentualnie samochody, oszczędności, ruchomości. Na wysokość ewentualnych spłat może mieć również wpływ kwestia spłacania wspólnych zobowiązań, nakłady z majątków osobistych na majątek wspólny, itp.
Istnieje szansa na to, że w wyniku podziału majątku wspólnego małżeńskiego uzyskałaby Pani więcej niż 150.000 zł, którymi chce Panią spłacić były mąż.
Oczywiście jeżeli nie chce Pani wydawać pieniędzy na prawnika może Pani poczekać na to, aż Pani mąż wystąpi z wnioskiem o podział majątku wspólnego małżeńskiego ewentualnie może Pana samodzielnie wystąpić do sądu z wnioskiem o podział.
Może Pani także próbować negocjacji z Pani byłym mężem i dokonać podziału majątku wspólnego poprzez umowę (ze względu na to, że w skład majątku wchodzi nieruchomość umowa o podział majątku musi być zawarta w formie aktu notarialnego).
Stan prawny na dzień 12.02.2012 r.
