Przebywam za granicą i od kilku lat nie byłem w Polsce. Dowiedziałem się, że matkę umieszczono w DPS. Żadnej umowy z DPS nie podpisywałem na przyjecie matki do DPS, a w szczególności dotyczącej opłat. Żadnego pisma nie otrzymałem. Czy istnieje jakakolwiek możliwość egzekucji administracyjnych (ubieganie sie gminy o zwrot należności za pobyt matki w DPS) poza granicami kraju a w szczególności w Szkocji? Czy pomiędzy tymi krajami została została zawarta umowa międzynarodowa odnosząca się do pomocy w egzekwowaniu należności administracyjnych a jeżeli tak to na jakich zasadach - chodzi tutaj wyłącznie o opłaty za DPS?
Janusz
Szanowny Panie,
Zgodnie z normami zawartymi w ustawie o pomocy społecznej jest Pan zobowiązany, jako dziecko, do ponoszenia opłat za pobyt swojej matki w domu pomocy społecznej. Ten obowiązek powstanie jeżeli dochód Pana matki nie wystarczy na pokrycie, w całości, opłaty za pobyt w DPS (70% dochodu - taką odpłatność ponosi osoba przebywająca w DPS i jeżeli ewentualny dochód małżonka matki nie pokryje nieopłaconej przez matkę części opłaty.
Wysokość opłaty jaką ma ponosić osoba zobowiązana powinna zostać ustalona w umowie zawartej pomiędzy tą osobą a kierownikiem ośrodka pomocy społecznej. Jeżeli taka umowa nie może być zawarta z jakichkolwiek przyczyn to wówczas ośrodek pomocy społecznej powinien wydać decyzję administracyjną, w której powinna zostać wskazana osoba zobowiązana do ponoszenia opłaty oraz zakres tego obowiązku. Wydanie takiej decyzji powinno zostać poprzedzone przeprowadzeniem wywiadu środowiskowego, a jeżeli przeprowadzenie tego wywiadu nie jest możliwe to wydanie decyzji powinno zostać poprzedzone przeprowadzeniem postępowania dowodowego celem ustalenia sytuacji osoby zobowiązanej do ponoszenia odpłatności.
Ośrodek pomocy społecznej nie ma możliwości przeprowadzenia wywiadu środowiskowego poza granicami kraju. W takiej sytuacji aby ustalić Pana sytuację pod kątem możliwości ponoszenia opłaty za DPS ośrodek pomocy społecznej winien wydać decyzję administracyjną.
Wydanie takiej decyzji bez ustalenia Pana dochodów (dochodów Pana rodziny) będzie naruszeniem zasad postępowania administracyjnego. Ustalenie dochodu jest niezbędne, ponieważ zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej, dzieci są zobowiązane do ponoszenia odpłatności za pobyt rodzica, jeżeli dochód:
- w przypadku osoby samotnie gospodarującej jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium
- w przypadku osoby w rodzinie jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie
Nie mając z Panem kontaktu ośrodkowi pomocy społecznej trudno będzie ustalić Pana dochód. Jeżeli ośrodek wyda decyzję zobowiązującą Pana do ponoszenia odpłatności za pobyt matki w DPS bez ustalenia Pana dochodu (dochodu Pana rodziny) to taka decyzja będzie wadliwa i gdyby się Pan od niej odwołał z pewnością zostałaby uchylona a sprawa przekazana do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji.
Nawet jeżeli decyzja, o której mowa powyżej, zostałaby wydana przez jednostkę pomocy społecznej, to należy pamiętać, że zanim nie zostanie ona doręczona stronie to nie można mówić o tym, że decyzja znalazła się w obiegu prawnym.
Oczywiście istnieje możliwość ustanowienia dla Pana, przez sąd na wniosek organu, jako nieznanego z miejsca, przedstawiciela dla osoby nieobecnej i przeprowadzenie takiego postępowania z tym przedstawicielem. Jednak ustalenie Pana sytuacji materialnej, osobistej i rodzinnej nadal będzie utrudnione. Ośrodek pomocy społecznej, w przypadku niemożności przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, powinien ustalić sytuację osoby zobowiązanej za pomocą wszelkich możliwych dowodów, takich jak np. zaświadczenia o dochodzie, oświadczeń strony. Należy w sprawie pamiętać, że ośrodek pomocy społecznej musi w toku postępowania administracyjnego jednoznacznie określić czy dochody osoby zobowiązanej do ponoszenia odpłatności za pobyt rodzica w DPS, przekraczają kwotę stanowiącą równowartość 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie lub osoby samotnie gospodarującej.
Ośrodek pomocy społecznej nie posiada instrumentów prawnych aby zwrócić się do brytyjskiego (szkockiego) urzędu skarbowego z wnioskiem o wydanie stosownych zaświadczeń. Co więcej ośrodkowi, bez współpracy z Panem będzie trudno ustalić choćby to czy prowadzi Pan jednoosobowego gospodarstwo domowe czy też stanowi Pan rodzinę (a to jest niezbędne w celu wydania decyzji o ustaleniu wysokości odpłatności).
W sprawie istotnym jest także to, że zastępcze ponoszenie przez gminę opłat może nastąpić jedynie wówczas, gdy osoby, na które obowiązek wnoszenia opłat został nałożony w drodze decyzji lub podjęły się wnoszenia takiej opłaty na podstawie umowy, nie wywiązują się z tego obowiązku. Gmina może żądać od osoby zobowiązanej zwrotu opłaty za DPS jedynie w przypadku poniesienia przez nią, zastępczo, tej opłaty.
Jeżeli więc nie zawrze Pan z ośrodkiem pomocy społecznej stosownej umowy o odpłatności lub nie zostanie wydana decyzja o zobowiązaniu Pana do ponoszenia opłaty za DPS, ośrodek pomocy społecznej nie będzie mógł wszcząć przeciwko Panu postępowania egzekucyjnego.
Jak z powyższego wynika, bez współpracy z Panem, ośrodkowi pomocy społecznej trudno będzie ustalić wysokość opłaty jaką powinien Pan ponosić za pobyt matki w DPS (a przede wszystkim czy w ogóle jest Pan zobowiązany ze względu na dochód Pana i ewentualnie Pana rodziny).
Bez wydania decyzji zobowiązującej i bez doręczenia jej nie będzie możliwe wszczęcie postępowania egzekucyjnego.
Należy pamiętać, że egzekucja opłat za pobyt osoby w DPS może nastąpić wyłącznie w drodze egzekucji administracyjnej. Nie ma prawnej możliwości, aby ośrodek pomocy społecznej domagał się zwrotu zastępczo poniesionej opłaty na drodze sądowej, w postępowaniu cywilnym (a wówczas mógłby skorzystać z dogodnej, dość prostej, procedury egzekucji należności sądowej w myśl przepisów UE).
Prawo Unii Europejskiej, jak i prawo polskie nie dają możliwości ośrodkowi pomocy społecznej dochodzenia opłat za DPS w krajach UE.
Nie może w tym pomóc Dyrektywa Rady nr 2010/24/UE z dnia 16 marca 2010 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków, ceł i innych obciążeń (Dz.U.UE.L.2010.84.1). Nie jest to możliwe ponieważ Artykuł 2, który określa zakres stosowania tej Dyrektywy nie zawiera należności związanych z pomocą społeczną – dotyczy ona przede wszystkim podatków i ceł oraz opłat, kar, grzywien z nimi związanych.
Podobne uregulowania zawiera ustawa z dnia 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych (Dz.U. z 2013, poz.1289).
Art. 2 tej ustawy wskazuje, że stosuje się ją do należności pieniężnych takich jak:
- podatków i należności celnych pobieranych przez Rzeczpospolitą Polską, państwo członkowskie lub w ich imieniu, przez ich jednostki podziału terytorialnego lub administracyjnego, w tym organy lokalne, lub w imieniu tych jednostek lub organów, a także w imieniu Unii Europejskiej
- refundacji, interwencji i innych środków stanowiących część całkowitego lub częściowego systemu finansowania Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), w tym kwot należnych w związku z tymi działaniami
- opłat i innych należności pieniężnych przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku Unii Europejskiej dla sektora cukru
- kar, grzywien, opłat i dopłat administracyjnych związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w pkt 1-3, nałożonych przez organy właściwe do pobierania podatków i należności celnych lub właściwe do prowadzenia postępowań administracyjnych dotyczących podatków i należności celnych lub potwierdzonych przez organy administracyjne lub sądowe na wniosek organów właściwych w sprawie podatków i należności celnych
- opłat za zaświadczenia i podobne do zaświadczeń dokumenty wydane w postępowaniach administracyjnych w sprawie należności pieniężnych, o których mowa w pkt 1
- odsetek i kosztów związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w pkt 1-5, w związku z którymi możliwe jest zwrócenie się o wzajemną pomoc
- przekazanych do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska
Na liście umów międzynarodowych nie sposób doszukać się umowy, której stroną jest Polska i Wielka Brytania, która pozwalałaby na egzekucję w Szkocji należności opłat za pobyt Pana matki w DPS. Umowy takie przede wszystkim dotyczą pomocy w egzekucji podatków i innych danin publicznych.
Ewentualna egzekucja administracyjna mogłaby być prowadzona w Polsce, z majątku jaki Pan posiada w Polsce. Jednak aby do tego doszło koniecznym jest wydanie przez ośrodek pomocy społecznej decyzji administracyjnej określającej zakres Pana zobowiązania, a to jak wskazałem powyżej, z powodu Pana pobytu poza granicami kraju i Pana niechęci do współpracy z ośrodkiem pomocy społecznej będzie niezwykle trudne.
W sprawie powinien Pan pamiętać, że jako dziecko swojej matki, ciąży na Panu obowiązek alimentacyjny wobec niej. Ośrodek pomocy społecznej może zaś występować na rzecz osób korzystających z pomocy społecznej z powództwem o alimenty.
Ewentualne ustalenie Pana obowiązku alimentacyjnego i zakresu alimentów a następnie ewentualna egzekucja tych alimentów byłaby o wiele prostsza niż dochodzenie należności tytułem opłaty za pobyt matki w DPS. Z tym, iż należy pamiętać, że sam pobyt matki w DPS i okoliczność, że ze swojego dochodu nie jest ona w stanie ponieść w całości opłaty za pobyt w DPS nie jest wystarczającą przesłanką do ustalenia obowiązku alimentacyjnego. W tym zakresie zastosowanie będą miały przepisy prawa rodzinnego a te wskazują, że dziecko jest zobowiązane do alimentacji rodzica jeżeli znajduje on się w stanie niezawinionego niedostatku (samo korzystanie z pomocy społecznej nie jest wystarczające do uznania, że osoba znajduje się w stanie niedostatku).
Stan prawny na dzień 10.09.2014 r.
