Artykuły

Witam
Mam wujka – brata mojego dziadka, od którego otrzymałam darowiznę domu. W akcie darowizny ustanowiłam dla wujka nieodpłatną dożywotnią służebność mieszkania.
Wujek musi być umieszczonym w domu pomocy społecznej. Nie jest on w stanie ponosić pełnej odpłatności – ma on tylko 900 zł emerytury, a odpłatność wynosi 1900 zł miesięcznie.
W MOPS powiedzieli mi, że skoro wujek zawarł ze mną umowę o dożywocie to muszę płacić z jego pobyt w DPS, bo zobowiązałam się do jego utrzymywania i opieki nad nim. W MOPS chcą, abym podpisała zobowiązanie do uiszczania opłaty za pobyt wujka w DPS.
Czy jestem zobowiązana do płacenia za pobyt wujka w DPS?

Iwona

Szanowna Pani,

W pierwszej kolejności wskażę, iż umowa darowizny, w której obdarowany ustanowił na rzecz darczyńcy osobistą służebność mieszkania nie jest tożsama z umową o dożywocie. Umowa o dożywocie i umowa o ustanowienie osobistej służebności mieszkania to dwie całkowicie różne umowy.

Jak wskazuje art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego, przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Zgodnie z art. 296 KC, nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista).
Z kolei stosownie do art. 285 § 1 KC, nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).

Natomiast umowa o dożywocie unormowana jest w art. 908 KC.
Art. 908 § 1 KC wskazuje, iż jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
Stosownie zaś do § 2 art. 908 KC, jeżeli w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku, użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia.

Otrzymała Pani od wujka dom nieodpłatnie – darowizna jest właśnie umową nieodpłatną. W zamian za dom nie zobowiązała się Pani do zapłaty na rzecz wujka żadnego ekwiwalentu.
Natomiast umowa o dożywocie jest umową odpłatną – w zamian za przeniesienie własności nieruchomości, nabywca zobowiązuje się do dostarczenia zbywcy lakonicznie rzecz ujmując „wiktu i opierunku”.
W umowie darowizny nie zobowiązywała się Pani do zapewnienia wujkowi dożywotniego utrzymania. Ustanowiła Pani służebność mieszkania na rzecz wujka, ale nie można uznać, iż uczyniła to Pani w zamian za darowaną nieruchomość.
W końcu służebność mieszkania polega na tym, że służebnik może korzystać z mieszkania, które stanowi cudzą własność. Służebność ta nie obciąża Pani osobiście lecz nieruchomość na której została ustanowiona.

Odnośnie odpłatności za pobyt w DPS decydujące znacznie będą miały odpowiednie przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.)
Stosownie do art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1. mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi
3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

- przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Natomiast ust. 2 art. 61 ustawy wskazuje, iż opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1. mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70 % swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70 % tego dochodu
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2
3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

Zgodnie z art. 61 ust. 2a ustawy opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione w ust. 2. W tym przypadku stosuje się odpowiednio przepis art. 103 ust. 2 ustawy stosownie do którego, kierownik ośrodka pomocy społecznej ustala w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w domu pomocy społecznej.

Jak wyraźnie wynika z przytoczonych przepisów ustawy o pomocy społecznej nie jest Pani jako wnuczka brata osoby umieszczonej w DPS zobowiązana do ponoszenia odpłatności za pobyt wujka w DPS.

Może Pani dobrowolnie zobowiązać się do ponoszenia odpłatności, ale co wyraźnie należy wskazać MOPS nie może Pani do tego zmusić. Umowa o odpłatności jest umową dobrowolną.
Jeżeli nie zgodzi się Pani na płacenie za pobyt wujka w DPS to MOPS nie ma żadnych środków prawych, aby Panią do tego zmusić.

Natomiast gdyby podpisała Pani umowę to w przypadku niewywiązywania się z obowiązków z niej wynikających to MOPS (a właściwie gmina) będzie mogła dochodzić tych niezapłaconych kwot.
Jak wskazuje bowiem art. 61 ust. 3 ustawy, w przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1, 2 i 2a, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.
Na marginesie dodam, że żaden przepis ustawy nie nakłada obowiązku ponoszenia opłat za DPS przez osobę, która otrzymała od osoby umieszczonej w DPS nieruchomość w wyniku umowy o dożywocie.

Stan prawny na dzień 19.09.2013 r.