Moi rodzice całe życie byli małżeństwem i posiadali wspólność majątkową. Jestem jedynym ich dzieckiem, żadne z nich nie miało żadnych innych dzieci z innymi partnerami. Moja mama zmarła w 2007 roku i nie przeprowadzaliśmy po niej postępowania spadkowego (nie zostawiła też testamentu). Od niedawna nie żyje mój tata. On za to zostawił testament wg którego czyni mnie jedynym swoim spadkobiercą. Zamierzam udać się do notariusza po poświadczenie dziedziczenia w związku z testamentem jaki pozostawił mój tata. A co ze spadkiem po mamie? Czy muszę przeprowadzić postępowanie spadkowe w sądzie? Czy też skoro ja i tata mieliśmy prawo do dziedziczenia po mojej mamie, a mojego taty już nie ma to możliwe byłoby uzyskanie całości spadku po rodzicach na drodze notarialnej? Jeśli tak to o co muszę prosić notariusza?
Edyta
Szanowna Pani!
Jak rozumiem jest Pani jedynym dzieckiem swoich rodziców, a w testamencie taty wyłącznie Pani jest powołana do spadku.
Stosownie do art. 95b ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie, przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób zainteresowanych.
Osobami zainteresowanymi, zgodnie z art. 95aa, są osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.
W myśl art. 95e § 2 pkt 2, notariusz odmawia sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone;
Literalne brzmienie ww. przepisów wskazuje, że w sporządzeniu protokołu dziedziczenia (co poprzedza sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia) muszą uczestniczyć wszyscy spadkobiercy osobiście. Jeżeli nie możliwości stawiennictwa wszystkich osób zainteresowanych to notariusz obowiązany jest odmówić dokonania czynności.
Taką wykładnię przyjęła Krajowa Rada Notarialna w stanowisku z dnia 28 lutego 2009 r., l. dz.01/17/09-4.
Zgodnie z powyższą wykładnią nie miałaby Pani możliwości sporządzenia przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia po mamie, ponieważ nie ma możliwości stawiennictwa wszystkich jej spadkobierców.
Doktryna i orzecznictwo sądowe stoi jednak, w przeważającej części, na stanowisku, że notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia także wtedy, gdy jeden ze spadkobierców powołanych do dziedziczenia nie żyje. Tak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 listopada 2009 r. (OSNC 2010/5/71).
W uzasadnieniu ww. uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że w sporządzeniu protokołu dziedziczenia w miejsce zmarłego, wchodzącego w rachubę, spadkobiercy ustawowego lub testamentowego mogą brać udział wchodzący w rachubę jego spadkobiercy ustawowi lub testamentowi.
Helena Ciepła w artykule „Notarialne akty poświadczenia dziedziczenia” (NPN z 2009 r. nr 4 str. 17-37) stwierdziła, iż brak jest racjonalnych argumentów, do przyjęcia, że notariusz ma podstawę do odmowy dokonania czynności notarialnych związanych z aktem poświadczenia dziedziczenia w razie śmierci tzw. spadkobierców z pierwszego kręgu.
Dodam także, że nie ma przeszkód, aby w jednym akcie poświadczenia dziedziczenia zawrzeć poświadczenia dziedziczenia po kilku spadkodawcach.
Mając na względzie powyższe może Pani udać się do notariusza z prośbą o sporządzenie aktów poświadczenia dziedziczenia po obojgu rodzicach.
Może Pani wcześniej zadzwonić do notariusza i przedstawić sprawę z pytaniem czy taki akt poświadczenia notariusz sporządzi.
Jeżeli notariusz odmówi sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia (może przyjąć niekorzystną dla Pani interpretację przepisów), powinien Panią pouczyć o prawie i trybie zaskarżenia odmowy. W terminie tygodnia od dnia odmowy dokonania czynności notarialnej można żądać na piśmie sporządzenia i doręczenia uzasadnienia odmowy. Notariusz powinien sporządzić uzasadnienie w terminie tygodnia od dnia otrzymania żądania.
Na odmowę dokonania czynności notarialnej osoba zainteresowana może wnieść, w terminie tygodnia od dnia doręczenia uzasadnienia odmowy, a gdy nie zażądała w przepisanym terminie doręczenia uzasadnienia odmowy - od dnia, w którym dowiedziała się o odmowie, zażalenie do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii notariusza odmawiającego dokonania czynności notarialnej. Zażalenie wnosi się za pośrednictwem tego notariusza.
Oczywiście w przypadku odmowy skierowanie sprawy do sądu będzie się wiązało z upływem czasu potrzebnego sądowi na rozpatrzenie zażalenia. Lepiej chyba zorientować się czy wśród notariuszy w Pani miejscu zamieszkania będzie taki, który sporządzi pożądany przez Panią akt poświadczenia dziedziczenia.
Dodam, że osobiście nie spotkałem się z odmową sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia dotyczącego „spadku piętrowego”. Jednak należy mieć na względzie, że praktyka może być różna u różnych notariuszy.
Stan prawny na dzień 3.02.2019 r.
