Artykuły

Odziedziczyłam po rodzicach dom na wsi. Ten dom sprzedałam i kupiliśmy z mężem mieszkanie. Problem jest taki że ja i mąż razem figurujemy razem jako współwłaściciele mieszkania.
Co zrobić, aby mój mąż nie miał prawa do mieszkania, które kupiliśmy za moje pieniądze?

Marta

Szanowna Pani,

Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazują, iż  o zaliczeniu przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego małżeńskiego decyduje przede wszystkim czas ich nabycia. Kodeks rodzinny wprowadza generalną zasadę, iż majątkiem wspólnym są  wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub jednego z nich.  Ta zasada wyrażona jest w art. 31 § 1 KRO, który wskazuje, iż z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje jednak wyjątki od powyższej zasady. Te wyjątki określone są w art. 33 KRO.
Jak wskazuje ten przepis, do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie
6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość
7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków
8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków
9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej

W Pani przypadku zasadnicze znaczenie będą miały:

1. przepis art. 33 pkt. 2 KRO, według którego, do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił
2. przepis art. 33 pkt 10 KRO,  stosownie do którego, do majątku osobistego małżonków zalicza się przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności małżeńskiej majątkowej w zamian za inne przedmioty stanowiące majątek osobisty małżonka. Ten przepis normuje tzw. surogację.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy należy stwierdzić, iż własność domu weszła w wyniku dziedziczenia w skład Pani majątku osobistego.  Zgodnie z zasadą surogacji mieszkanie nabyte ze środków uzyskanych ze sprzedaży domu, również  weszło w skład Pani majątku osobistego .
Należy pamiętać, iż skutek surogacji (przynależność przedmiotów nabytych w zamian za składniki majątku osobistego do tego majątku) następuje z mocy prawa. Aby zaistniał skutek surogacji nie jest konieczne oświadczenie woli małżonków w tym względzie.

Sąd Najwyższy  w postanowieniu z dnia 18 stycznia 2008 r. , sygn. akt. V CSK 355/2007 wskazał, iż  art. 31 § 1 KRO stwarza domniemanie przynależności do majątku dorobkowego przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, a przynależność tych przedmiotów do majątku odrębnego (obecnie: osobistego) obowiązany jest udowodnić zainteresowany tym małżonek.
Złożenie przez małżonka w umowie nabycia udziału we własności nieruchomości oświadczenia, iż kupna udziału dokonuje z majątku odrębnego nie jest równoznaczne z przesądzeniem o jego prawdziwości i prawnej skuteczności, ponieważ o tym co składa się na odrębny majątek każdego z małżonków przesądza ustawodawca w art. 33 KRO, a nie wola, czy wyobrażenia któregokolwiek z małżonków.

Okoliczność, że w chwili zakupu mieszkania zostało złożone oświadczenie, że mieszkanie zostaje nabyte przez Panią i męża nie przesądza o tym, że weszło ono w skład majątku wspólnego małżeńskiego.  W sprawie liczą się okoliczności obiektywne, a więc to, że mieszkanie zostało zakupione za środki pochodzące z kolei ze sprzedaży domu, który stanowił składnik Pani majątku osobistego.

Może Pani doprowadzić to tego, aby w księdze wieczystej związanej z mieszkaniem znalazł się zapis odpowiadający rzeczywistemu stanowi prawnemu, a więc jako właściciel mieszkania, w księdze wieczystej była wpisana wyłącznie Pani.

Z takim żądaniem może Pani w pozwie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
 Podstawą takiego roszczenia jest  art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.), który wskazuje, iż w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nie istniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

Z pozwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym powinna Pani wystąpić do sądu rejonowego miejsca położenia mieszkania.
Pozwanym w tej sprawie będzie Pani mąż.

Pozew powinien być należycie opłacony. Opłata od pozwu będzie zależała od wartości przedmiotu sporu, a tą z kolei będzie wartość prawa do mieszkania będącego przedmiotem postępowania. Opłata od pozwu wyniesie 5% wartości przedmiotu sporu.
Jeżeli nie jest Pani w stanie ponieść kosztów sądowych może się Pani ubiegać o zwolnienie z tych kosztów – odpowiedni wniosek może być zawarty w pozwie.

W toku postępowania musi Pani udowodnić, że mieszkanie należy do Pani majątku osobistego. Dlatego do pozwu powinna Pani dołączyć wszelkie dokumenty potwierdzające Pani twierdzenia o tym, że prawo do mieszkania nie stanowi składnika majątku wspólnego małżeńskiego, a stanowi składnik Pani majątku osobistego.
Powinna Pani dołączyć do pozwu: odpis księgi wieczystej, dowody na okoliczność nabycia w spadku domu (stwierdzenie nabycia spadku) oraz na jego zbycie (np. umowa sprzedaży), a także umowę nabycia mieszkania.
W uzasadnieniu pozwu powinna Pani wskazać wszystkie okoliczności wskazujące na to, że w przypadku prawa do mieszkania miała miejsce surogacja.

Stan prawny na dzień 6.01.2012 r.