W roku 1994 otrzymałam mieszkanie z zakładu pracy (zakładowe) jako samotna matka. W roku 2000 wystąpiłam do zakładu z prośbą o wykup mieszkania , ponieważ zakład postanowił sprzedać mieszkania pracownikom przed prywatyzacją firmy. Otrzymałam zgodę i czekałam na rozpoczęcie procedur. W tym czasie w marcu 2001 r. wyszłam za mąż i dopiero w październiku 2002r wykupiliśmy (wraz z mężem )mieszkanie. W związku z tym, że byłam długoletnim pracownikiem firmy otrzymałam bonifikatę ma wykup mieszkania w wysokości 90%. Bonifikata była liczona w następujący sposób: 5% razy 16 lat pracy to wynosiło 80% i 20% za bycie pracownikiem firmy. Razem 100%, przy czym bonifikata nie mogła być wyższa niż 90%.
Otrzymałam więc maksymalną bonifikatę. Przy wykupie mieszkania zapis dotyczący bonifikaty dla mnie został wpisany w akt notarialny, czyli imiennie jest wpisane , że mieszkanie wykupujemy za taką cenę (6.000), ponieważ ja otrzymuję bonifikatę.
W roku 2007 rozwiedliśmy się i chciałabym dowiedzieć się jak będzie wyglądała sprawa podziału tego mieszkania?
Jagoda
Szanowna Pani,
Stosownie do art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Właśnie uwagi na powyższe przepisy należy uznać, iż mieszkanie wykupione w 2002 r. stanowiło składnik majątku małżeńskiego. W systemie obowiązującego prawa rodzinnego, przyjmującego jako zasadę reżym ustawowej wspólności majątkowej, można skonstruować domniemanie, według którego określone rzeczy w transakcji dokonywanej przez jednego tylko z małżonków zostały nabyte z majątku dorobkowego w interesie (na rzecz) ustawowej majątkowej wspólności małżeńskiej. Natomiast nabycie określonej rzeczy z majątku odrębnego małżonka musi wynikać wyraźnie nie tylko z oświadczenia współmałżonka, ale także - i to przede wszystkim - z całokształtu okoliczności istotnych prawnie z punktu widzenia przepisów KRO (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 1985 r., sygn. akt. III CRN 119/85, OSPiKA 1986/9-10 poz. 185.
Własność mieszkania weszła w skład majątku wspólnego niezależnie od tego czy najemcą lokalu była wyłącznie Pani czy też mąż był współnajemcą. Udzielenie przez zakład pracy bonifikaty w związku z nabyciem mieszkania na własność, a bonifikata ta była uzależniona od Pani ilości lat pracy w tym zakładzie również nie powoduje, że mieszkanie weszło w skład Pani majątku osobistego.
Także to, że wniosek o nabycie lokalu złożyła Pani przed zawarciem związku małżeńskiego nie ma znaczenia dla określenia, że mieszkanie po nabyciu stało się składnikiem majątku wspólnego małżeńskiego.
Według art. 32 § 1 k.r. i op. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 20 stycznia 2005 r.), któremu obecnie odpowiada art. 31 § 1 zd. 1 KRO., do majątku wspólnego należą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Dla wejścia do majątku wspólnego ma jedynie znaczenie czas nabycia praw majątkowych. Jeśli środki na nabycie pochodzą z majątku wspólnego, nie ma też znaczenia, czy stroną czynności prawnej, której skutkiem jest nabycie składnika majątku wspólnego są oboje małżonkowie, czy tylko jeden z małżonków (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3 grudnia 2009 r., sygn. akt. II CSK 273/2009, LexPolonica nr 2132146).
Jako, że własność mieszkania weszła w skład majątku wspólnego małżeńskiego to będzie ona przedmiotem podziału tego majątku.
Jeżeli w skład majątku wspólnego małżeńskiego wchodziła wyłącznie własność mieszkania to podział majątku wspólnego może polegać na:
- przyznaniu własności mieszkania jednemu z małżonków za spłatą na rzecz drugiego z nich
- sprzedaży mieszkania i podziale kwoty uzyskanej ze sprzedaży pomiędzy małżonków
Podział fizyczny mieszkania zapewne nie wchodzi w grę, gdyż rzadko można podzielić mieszkanie tak, aby powstały dwa samodzielne lokale mieszkalne.
Wysokość spłaty na rzecz małżonka i wysokość kwoty uzyskanej ze sprzedaży mieszkania, która przypadnie poszczególnym małżonkom uzależnione są od udziału jaki każdy z małżonków miał w majątku wspólnym małżeńskim.
W uchwale z dnia 15 grudnia 1969 r., sygn. akt. III CZP 12/69 (OSNPC 1970, nr 3, poz. 39) Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, iż ustalenie wartości składników majątku wspólnego następuje według cen z chwili orzekania o podziale, a nie z chwili ustania wspólności lub innej chwili.
Dokonując podziału majątku wspólnego w skład którego wchodzi prawo własności mieszkania należy uwzględnić wartość tego mieszkania na dzień dokonywania podziału.
To, że przy sprzedaży mieszkania zakład pracy udzielił 90% bonifikaty nie ma znaczenia w sprawie podziału majątku wspólnego. W chwili nabycia mieszkania w skład majątku wspólnego weszło mieszkanie o wartości rynkowej (100% wartości, a więc 60.000 zł), a nie o wartości 10% ceny rynkowej (6.000 zł).
Tak więc wartość mieszkania będącego przedmiotem podziału będzie ustalana na dzień dokonywania tego podziału. Będzie to cena rynkowa tego lokalu.
Przepisy prawa, a konkretnie art. 43 § 1 KRO wskazują, iż co do zasady, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Generalnie przy podziale majątku wspólnego jeżeli własność mieszkania przypadnie jednemu z małżonków będzie on musiał spłacić drugiego, a spłata ta będzie wynosiła połowę wartości mieszkania.
Podobnie jeżeli podział majątku będzie polegał na sprzedaży mieszkania to każdy z małżonków w wyniku podziału małżonkowie powinni podzielić się kwotą uzyskaną ze sprzedaży po połowie.
W pewnych sytuacjach małżonek może żądać ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Zgodnie z § 2 art. 43 KRO, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.
Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 43 § 3 KRO).
Powyższe przepisy określają, że ustalenie nierównych udziałów może nastąpić wyłącznie przy łącznym spełnieniu dwóch przesłanek.
Pierwszą jest niejednakowy sposób przyczyniania się małżonków do powstania tego majątku, a drugą przesłanką są „ważne powody”.
Orzecznictwo sądowe wskazuje, iż pod pojęciem „przyczynienia się” małżonków do powstania majątku wspólnego, należy rozumieć, jak wskazuje orzecznictwo sądowe, nie tylko działania małżonków prowadzące bezpośrednio do powiększenia substancji majątku wspólnego, ale całokształt ich starań o założoną przez zawarcie małżeństwa rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb. O stopniu tego przyczynienia się nie decyduje wyłącznie wysokość zarobków lub innych dochodów osiąganych przez małżonków. Dla jego określenia ma znaczenie także np. nakład pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 43 § 3 KRO).
Okoliczność, że Pani jako wieloletni pracownik uzyskała uprawnienie do bonifikaty przy zakupie mieszkania nie jest wystarczającą przesłanką do ustalania nierównych udziałów w majątku wspólnym małżeńskim. Bonifikata nie jest bowiem prawem majątkowym.
Zaznaczę, że bonifikata została udzielona Pani i mężowi jako nabywcom lokalu mieszkalnego, a nie tylko Pani.
W myśl art. 45 § 1 KRO, każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
Według § 2 art. 45 KRO, zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.
W doktrynie prawa przyjmuje się, że nakłady poczynione na rzecz są to koszty poniesione w związku z zachowaniem, używaniem lub ulepszeniem tej rzeczy, natomiast wydatki poniesione na rzecz są to koszty związane z jej nabyciem.
Spełnienie przez Panią warunków do uzyskania bonifikaty przy zakupie mieszkania nie może być uznane za poniesienie przez Panią nakładów czy wydatków na mieszkanie. Dlatego też nie może Pani w ramach postępowania o podział żądać od męża zwrotu 90% wartości mieszkania.
Reasumując należy stwierdzić, że w przypadku podziału majątku wspólnego małżeńskiego, w skład którego wchodzi mieszkanie wykupione z bonifikatą, podział wspólnego mieszkania nastąpi z uwzględnieniem ceny rynkowej lokalu na dzień dokonania podziału, a fakt spełnienia przez Panią przesłanek do udzielenia bonifikaty nie może być podstawą ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym ani podstawą żądania zwrotu nakładów lub wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny.
Jeżeli więc będzie Pani chciała aby w wyniku podziału majątku wspólnego mieszkanie przypadło Pani musi się Pani liczyć z tym, że będzie musiała Pani spłacić byłego męża, a spłata będzie odpowiadała połowie obecnej wartości rynkowej mieszkania.
Oczywiście w sprawie o podział majątku wspólnego będzie Pani mogła żądać ustalenia nierównych udziałów lub zwrotu nakładów i wydatków na majątek wspólny, ale fakt udzielenia bonifikaty na zakup przez Państwa mieszkania, nie będzie w tym względzie miał znaczenia. Ustalenie nierównych udziałów i zwrot nakładów i wydatków będzie możliwy ze względu na inne okoliczności spełniające przesłanki art. 43 § 1 KRO lub art. 45 § 1 KRO.
Stan prawny na dzień 1.05.2012 r.
