Mam ubezwłasnowolnionego częściowo brata. Jestem jego kuratorem. Czy jeżeli mój brat podpisze jakąś umowę to ma ona moc prawną?
Ania
Szanowna Pani,
Stosownie do przepisu art. 15 Kodeksu cywilnego osoba ubezwłasnowolniona częściowo posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
O skuteczności czynności prawnych dokonywanych przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo mówią art. 17 – 22 KC.
Art. 17 KC, wskazuje, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.
Tak więc czynności prawna dokonana przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo bez zgody kuratora będzie bezskuteczna (nie będzie wywoływała skutków prawnych).
W przypadku umów, ta bezskuteczność czynności prawnej dokonanej przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo jest bezskutecznością zawieszoną. Art. 18 § 1 KC wskazuje bowiem, że ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.
Powyższy przepis oznacza, że jeżeli osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych dokona jakiejś czynności bez zgody jej przedstawiciela ustawowego to czynność ta nie wywoła skutków prawnych, chyba że przedstawiciel ustawowy potwierdzi tą czynność prawną.
Umowa zawarta przez Pani brata będzie zatem ważna jeżeli zgodzi się Pani (jako kurator) na jej zawarcie lub po jej zawarciu przez brata potwierdzi Pani tą umowę.
Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych (art. 18 § 2 KC). Brat mógłby potwierdzić zawartą przez siebie umowę w sytuacji zniesienia ubezwłasnowolnienia częściowego.
Jak z kolei wskazuje § 3 art. 18 KC, strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.
Bezskuteczność zawieszona dotyczy umów zawartych przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo. Jeżeli chodzi o jednostronne czynności prawne (np. uznanie dziecka) to nie ma możliwości konwalidowania takiej czynności przez potwierdzenie jej przez przedstawiciela. Stosownie bowiem do art. 19 KC, jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna.
Osoba ubezwłasnowolniona częściowo nie może sporządzić skutecznego testamentu co wynika z przepisu art. 944 § 1 KC, wedle którego, sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Od powyższych zasad istnieją pewne wyjątki. Przepisy prawa wskazują sytuacje, w których umowa zawarta przez osobę mającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych będzie skuteczna, mimo braku zgody na nią kuratora lub braku potwierdzania takiej czynności.
Osoba częściowo ubezwłasnowolniona może bez zgody kuratora zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (art. 20 KC), może także bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem - chyba że sąd opiekuńczy inaczej postanowił (art. 21 KC), oraz w pewnych wypadkach ma pełną zdolność do czynności prawnych dotyczących przedmiotów oddanych jej do swobodnego użytku przez przedstawiciela ustawowego (art. 22 KC).
Sytuacja osoby ubezwłasnowolnionej częściowo różni się od sytuacji ubezwłasnowolnionego całkowicie. W przypadku uezwłasnowolnionego całkowicie wszystkie czynności prawne dokonane przez niego są z mocy prawa nieważne i nie ma możliwości ich konwalidowania.
Na koniec dodam, iż jako kurator osoby ubezwłasnowolnionej podlega Pani nadzorowi sądu opiekuńczego. Jako kurator, stosownie do przepisów prawa rodzinnego i opiekuńczego (art. 156 KRO w zw. z art. 178 § 2 KRO) powinna Pani występować do sądu opiekuńczego o zezwolenie na wyrażenie zgody lub potwierdzenie czynności prawnej, przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem podopiecznego. Sąd wydając zezwolenie będzie badał czy planowana czynność prawna, ma na celu ochronę praw podopiecznego, jego praw majątkowych oraz czy jest korzystna i celowa dla niego, a także czy odpowiada względom gospodarczym.
