Przygotowuję się do procesu rozwodowego bez orzekania o winie (nie mamy dzieci). Wiem, że w tym wypadku ciąży na współmałżonkach pięcioletni okres obowiązku alimentacyjnego w przypadku pogorszenia warunków życiowych jednego z małżonków. Chciałabym się dowiedzieć, czy w polskim prawie jest możliwe przy orzekaniu rozwodu wpisanie klauzuli, że oboje małżonkowie dobrowolnie zrzekają sie wszelkich roszczeń alimentacyjnych w przyszłości? Wiem, że w innych krajach Unii Europejskiej jest to możliwe i w tym przypadku nie można ubiegać sie o alimenty od współmałżonka.
Katarzyna
Szanowna Pani,
Na gruncie polskiego prawa rodzinnego nie ma możliwości zrzeczenia się uprawnienia do alimentów. Nie ma, zatem możliwości wydania orzeczenia rozwodowego, w którym zawarta będzie klauzula o zrzeczeniu się uprawnienia do alimentów czy przyszłych roszczeń alimentacyjnych.
Zawarcie umowy między byłymi małżonkami o zrzeczeniu się uprawnienia do żądania alimentów nie wywoła skutków prawnych. Jeżeli zostaną spełnione przesłanki obowiązku alimentacyjnego (np. w przypadku małżonków po rozwodzie orzeczonym bez orzekania o winie – stan niedostatku) to mimo zawarcia takiej umowy, małżonek może ubiegać się o alimenty, a sąd te alimenty może zasądzić.
To, że nie ma prawnej możliwości zrzeczenia się uprawnienia do alimentów i przyszłych roszczeń alimentacyjnych wynika z tego, że w prawie polskiego prawa rodzinnego obowiązek alimentacyjny stanowi przede wszystkim zobowiązanie powstające ex lege (z mocy prawa) pomiędzy osobami połączonymi węzłem rodzinnym oraz między innymi osobami, które określa Kodeks rodzinny, np. między małżonkami czy pomiędzy byłymi małżonkami.
Natomiast w razie spełnienia się ustawowych przesłanek alimentacji powstaje konkretny obowiązek alimentacyjny.
Należy także wskazać, że z uwagi na ich cel i treść świadczenia prawa i obowiązki alimentacyjne mają charakter ściśle osobisty (tak w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1975 r., sygn. akt III CZP 76/75, OSNCP 1976/10 poz. 207) i są nieprzenaszalne zarówno inter vivos (pomiędzy żywymi) jak i mortis causa (na wypadek śmierci), gasną z chwila śmierci uprawnionego czy zobowiązanego.
Mając na względzie powyższe, należy stwierdzić, że obowiązek dostarczania środków utrzymania (obowiązek alimentacyjny), a w miarę potrzeby także środków wychowania, który obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo a także małżonków, nie może podlegać zrzeczeniu.
Stan prawny na dzień 13.12.2013 r.
