Artykuły

Czy jazda wierzchem na koniu po drodze wojewódzkiej pod wpływem alkoholu jest wykroczeniem lub przestępstwem?

Michał

Szanowny Panie,

Punktem wyjścia do udzielenia odpowiedzi na Pana pytanie jest rozróżnienie dwóch pojęć: stanu po użyciu alkoholu oraz stanu nietrzeźwości.

Pierwsze z nich definiuje art. 46 ust. 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.). Ww. przepis określa, iż stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2 promila do 0,5 promila alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³.
Natomiast zgodnie z art. 46 ust. 3 ww. ustawy oraz art. 115 § 16 Kodeksu karnego, stan nietrzeźwości zachodzi, gdy: zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub zawartość alkoholu w 1 dm³ wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

Wskazany podział ma istotne znaczenie, bowiem pojęciem „stan po użyciu alkoholu” operuje Kodeks wykroczeń, zaś określenie „stan nietrzeźwości” występuje w Kodeksie karnym.

Art. 87 KW przewiduje konsekwencje za prowadzenie w stanie po użyciu alkoholu pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym (§ 1) oraz pojazdu innego niż mechaniczny na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu (§ 2).
Sankcje za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości określone są z kolei w art. 178a KK, który dokonuje analogicznego podziału ze względu na prowadzony pojazd i miejsce popełnienia czynu, jak wspomniany art. 87 KW.

Zgodnie z art. 87 § 1 KW, kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 50 złotych.
Według § 2 art. 87 KW, kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu inny pojazd niż określony w § 1, podlega karze aresztu do 14 dni albo karze grzywny.
Art. 178a § 1 KK, mówi, iż kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Stosownie do § 2 art. 178a, kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu inny pojazd niż określony w § 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Wobec powyższego – w każdym przypadku osoba, która prowadzi jakikolwiek pojazd mając od 0,2 promila do 0,5 promila alkoholu we krwi bądź od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³ w wydychanym powietrzu, popełnia jedynie wykroczenie. Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości jest już przestępstwem.

W tym miejscu należy rozstrzygnąć podstawową kwestię – czy koń jest pojazdem?
Odpowiedzi  w znacznym stopniu udziela art. 2 pkt 31 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm.), który określa, iż pojazdem jest środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszyna lub urządzenie do tego przystosowane.
Wskazana definicja w zasadzie nie pozostawia wątpliwości co do tego, że w przypadku jazdy wierzchem koń nie może być traktowany jako pojazd. Ponadto powszechnie przyjmuje się, iż do pojazdów innych niż mechaniczne (czyli takich, których prowadzenie w stanie nietrzeźwości skutkuje odpowiedzialnością karną określoną w art. 178a § 1 KK, zaś prowadzenie po użyciu alkoholu - odpowiedzialnością z art. 87 § 1 KW) należą przede wszystkim rower, wózek inwalidzki, deskorolka, pojazd zaprzęgowy - poruszany siłą zwierząt pociągowych - oraz w określonych przypadkach motorower.
Jazda wierzchem nie może być zatem traktowana jako prowadzenie pojazdu. Wobec powyższego – jazda konna w przypadku pozostawania „kierowcy” pod wpływem alkoholu nie może skutkować odpowiedzialnością z art. 178a § 2 KK lub art. 87 § 2 KW.

Jednakże, pomimo niemożliwości uznania, iż w opisanym przez Pana przypadku mamy do czynienia z prowadzeniem pojazdu, osoba pozostająca pod wpływem alkoholu może ponieść odpowiedzialność z art. 86 § 2 KW. Ww. przepis - odsyłając do art. 86 § 1 KW – przewiduje karę aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny dla osoby, która będąc w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie zachowując należytej ostrożności, powoduje zagrożenie w ruchu drogowym.

Niewątpliwie sam fakt pozostawania w stanie po użyciu alkoholu jadącego wierzchem na drodze publicznej (a taką jest droga wojewódzka) stwarza zagrożenie dla innych uczestników ruchu. Jeżeli jadący konno był w stanie nietrzeźwości, również należałoby przyjąć popełnienie wykroczenia na podstawie art. 86 § 2 KW, gdyż Kodeks karny nie normuje takiej sytuacji (niezachowanie należytej ostrożności, spowodowanie zagrożenia w ruchu drogowym) w przypadku stanu nietrzeźwości.

W stosunku do jadącego wierzchem pod w stanie nietrzeźwości możliwe jest zastosowanie zaostrzonej odpowiedzialności karnej w przypadku określonym w art. 178 Kodeksu karnego, jeśli osoba jadąca wierzchem po drodze publicznej (uczestnik ruchu) będzie mieć ponad 0,5 promila alkoholu we krwi lub ponad 0,25 mg w 1 dm³ wydychanego powietrza i swoim – przynajmniej nieumyślnym - zachowaniem sprowadzi katastrofę w ruchu lądowym, jej bezpośrednie niebezpieczeństwo bądź też wypadek, w którym inna osoba poniosła obrażenia lub zmarła.

Na marginesie należy też wskazać, że jadący wierzchem jest kierującym w rozumieniu Prawa o ruchu drogowym. Art. 20 pkt 20 Kodeksu drogowego definiuje kierującego jako osobę, która kieruje pojazdem lub zespołem pojazdów, a także osobę, która prowadzi kolumnę pieszych, jedzie wierzchem albo pędzi zwierzęta pojedynczo lub w stadzie.

Art. 35 ust. 1 Kodeksu drogowego wskazuje, iż jazda wierzchem i pędzenie zwierząt powinny się odbywać po drodze przeznaczonej do pędzenia zwierząt. W razie braku takiej drogi jazda wierzchem i pędzenie zwierząt mogą odbywać się po poboczu, a jeżeli brak jest pobocza – po jezdni.
Jak wskazuje ust. 2 art. 35 ustawy, do jazdy wierzchem i pędzenia zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy art. 34 ust. 1 i 2 oraz przepisy o ruchu pojazdów.
Art. 34 ust. 1 wskazuje, że do zaprzęgu (a więc analogicznie do jazdy wierzchem) może być używane tylko zwierzę niepłochliwe, odpowiednio sprawne fizycznie i dające sobą kierować.
Kierujący pojazdem zaprzęgowym (a także jadący wierzchem) jest obowiązany utrzymywać pojazd i zaprzęg (konia) w takim stanie, aby mógł nad nimi panować.

Art. 36 ust. 1 Kodeksu drogowego wskazuje, iż zabrania się jazdy wierzchem:

1. bez uzdy
2. obok innego uczestnika ruchu na jezdni
3. po drodze oznaczonej znakami z numerem drogi międzynarodowej oraz po drodze, na której obowiązuje zakaz ruchu pojazdów zaprzęgowych
4. po drodze twardej w okresie niedostatecznej widoczności
5. po drodze twardej osobie w wieku poniżej 17 lat

Tak więc jadący wierzchem powinien stosować się do przepisów Kodeksu drogowego dotyczących ruchu pojazdów.  Może on popełnić takie same wykroczenia jak kierujący pojazdami mechanicznymi i innymi.

Stosownie do art. 97 KW, uczestnik ruchu lub inna osoba znajdująca się na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, a także właściciel lub posiadacz pojazdu, który wykracza przeciwko innym przepisom ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, z późn. zm.2)) lub przepisom wydanym na jej podstawie, podlega karze grzywny do 3 000 złotych albo karze nagany.

Stan prawny na dzień 21.03.2012 r.