Artykuły

Dodatek mieszkaniowy a dochód w ustawie o pomocy społecznej

Niemało osób ubiegających się o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej wyraża wątpliwości, czy dodatek mieszkaniowy zasadnie jest wliczany do dochodu przez ośrodki pomocy społecznej.

 

Aby wyjaśnić powyższy problem, należy najpierw określić przesłanki przyznawania dodatku mieszkaniowego. Otóż stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 966 z późn. zm.), wskazane świadczenie co do zasady przysługuje:

  1. najemcom oraz podnajemcom lokali mieszkalnych;
  2. osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych, do których przysługuje im spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego;
  3. osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych znajdujących się w budynkach stanowiących ich własność i właścicielom samodzielnych lokali mieszkalnych;
  4. innym osobom mającym tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego i ponoszącym wydatki związane z jego zajmowaniem;
  5. osobom zajmującym lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, oczekującym na przysługujący im lokal zamienny albo socjalny.

 

Wymogi dochodowe precyzuje natomiast art. 3 ust. 1 wskazanej ustawy. W myśl przywołanego przepisu, dodatek mieszkaniowy przysługuje, jeżeli średni miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego nie przekracza 175% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym i 125% tej kwoty w gospodarstwie wieloosobowym, obowiązującej w dniu złożenia wniosku. Ponieważ od dnia 1 lutego 2015 r. najniższa emerytura wynosi 880,45 zł, dochód na jednego członka gospodarstwa domowego w gospodarstwie jednoosobowym nie może przekraczać kwoty 1 540,79 zł, zaś w gospodarstwie wieloosobowym - 1 100,56 zł.


Nie wnikając w dość szczegółowe zasady określania wysokości dodatków mieszkaniowych, należy jedynie podkreślić, iż wskazane świadczenie przyznaje w drodze decyzji administracyjnej wójt, burmistrz lub prezydent miasta (bądź upoważnione przez nich osoby) na okres 6 miesięcy, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu złożenia wniosku (art. 7 ust. 1 i 5). Dodatek mieszkaniowy jest zatem świadczeniem o charakterze okresowym.
Co istotne, dodatek mieszkaniowy wypłaca się zarządcy domu lub osobie uprawnionej do pobierania należności za lokal mieszkalny, ewentualnie właścicielowi domu jednorodzinnego. Będzie to zatem np. spółdzielnia mieszkaniowa (w przypadku spółdzielczego prawa własnościowego), wynajmujący, czyli najczęściej właściciel lokalu (w przypadku „wolnorynkowej” umowy najmu) lub odpowiednia jednostka organizacyjna gminy lub komórka urzędu gminy (w przypadku lokalu komunalnego). Powyższe zasady określa art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o dodatkach mieszkaniowych.


Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 163 z późn. zm.) precyzuje natomiast pojęcie dochodu na potrzeby postępowań z zakresu pomocy społecznej. na okres 6 miesięcy, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu złożenia wniosku. Ustawodawca jasno określił, iż jest to suma miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:

  1. miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;
  2. składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;
  3. kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.

 

Szczególnie istotne jest wskazanie, że składnikami dochodu są co do zasady wszystkie przychody. Ust. 4 w art. 8 czyni pewne wyjątki, wskazując enumeratywnie przychody, których nie wlicza się do dochodu osoby ubiegającej się o korzystanie ze świadczeń z pomocy społecznej. Są to:

  1. jednorazowe pieniężne świadczenie socjalne;
  2. zasiłek celowy;
  3. pomoc materialna mająca charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawana na podstawie przepisów o systemie oświaty;
  4. wartość świadczenia w naturze;
  5. świadczenie pieniężne i pomoc pieniężna, o których mowa w ustawie z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 693);
  6. dochód z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego.

 

Powyższy katalog ma charakter zamknięty, zatem oprócz sześciu wymienionych przypadków żaden inny przychód nie może być potraktowany, w drodze analogii, jako wyjątek od reguły ustanowionej w art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. Nie potrzeba zbyt wnikliwej analizy, aby stwierdzić, że periodyczne świadczenie pieniężne, przyznawane na podstawie ustawy o dodatkach mieszkaniowych nie zalicza się do któregokolwiek z tychże sześciu wyjątków.


Niekiedy otrzymujący dodatek mieszkaniowy twierdzą jednakże, iż nie powinno zaliczać się go do dochodu z punktu widzenia ustawy o pomocy społecznej, motywując to tym, że środki finansowe przekazywane są osobie uprawnionej do pobierania należności za lokal, wobec czego nie mają jakiejkolwiek możliwości swobodnego dysponowania tą kwotą.
Nie sposób jednak zgodzić się z takim rozumowaniem. Przede wszystkim zadaniem dodatku mieszkaniowego jest zmniejszenie obciążeń lokatora mieszkania w zakresie uiszczania płatności za użytkowanie tego mieszkania. Taka forma dofinansowania stanowi darowiznę. Zachodzi tutaj bowiem podstawowy element darowizny, określony w art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego, polegający na zobowiązaniu się darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Tym majątkiem są środki publiczne, przekazywane przez gminę, które obdarowany otrzymuje w formie dodatku mieszkaniowego, po uprzednim nabyciu uprawnień do ww. świadczenia. Innymi słowy, obdarowany otrzymuje przysporzenie stanowiące równowartość kwoty określonej w decyzji administracyjnej wydanej przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (bądź przez upoważnioną przez nich osobę), którego celem jest częściowe pokrycie (dofinansowanie) części opłat związanych z użytkowaniem lokalu. Powyższe fakty przemawiają zatem jednoznacznie za tym, że dodatek mieszkaniowy spełnia przesłanki określone w art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, zatem jest przychodem, który należy wliczać do dochodu osoby ubiegającej się o korzystanie ze świadczeń z pomocy społecznej.


Omawiana argumentacja ma oparcie także w orzecznictwie sądowo-administracyjnym, m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 23 czerwca 2009 r. sygn. akt I OSK 1249/08, z dnia 22.02.2012 r., sygn. akt I OSK 1820/11. W uzasadnieniu drugiego z przytoczonych wyroków zawarta została teza zbieżna z powyższymi wywodami: „Dodatek mieszkaniowy stanowi skierowaną indywidualnie do danej osoby konkretną pomoc w ponoszeniu wydatków związanych z utrzymaniem lokalu mieszkalnego. To, że pomoc tego rodzaju nie jest bezpośrednio przekazywana do rąk osoby uprawnionej do dodatku nie oznacza, że nie powoduje ona zmniejszenia zobowiązań tej osoby w zakresie opłat mieszkaniowych.”


W aktualnym stanie prawnym nie ma zatem innej możliwości niż wliczanie dodatku mieszkaniowego do dochodu osób lub rodzin ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej.

 

 

Stan prawny na dzień 20.12.2015 r.





  • Data2015-12-22
  • AutorPaweł Mirski

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl