Mam 800 zł renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Jestem osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Mieszkam sam.
Mam syna – matce dziecka przekazuję co miesiąc 400 zł. Matka dziecka nie występowała do sądu o alimenty. Podpisaliśmy umowę między sobą.
Jako, że z 400 zł miesięcznie trudno wyżyć chciałem złożyć w GOPS wniosek o pomoc. Kiedy jednak przyszedłem do GOPS jedna pani powiedziała mi, że przekraczam kryterium dochodowe i żadna pomoc mi się nie należy. Odesłano mnie z kwitkiem, mimo, że mówiłem o płaconych alimentach. Pracownik socjalny powiedział, że uwzględniłby alimenty gdyby były ustalone przez sąd lub byłaby to sądowa ugoda.
Czy naprawdę nie mogę liczyć na żadną pomoc?
Marian
Szanowny Panie,
Jak wynika z Pana pytania jest Pan osobą samotnie gospodarującą. Zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej oraz rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, przysługuje, osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 542 zł, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z okoliczności:
- ubóstwa
- sieroctwa
- bezdomności
- bezrobocia
- niepełnosprawności
- długotrwałej lub ciężkiej choroby
- przemocy w rodzinie
- potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi
- potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności
- bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych
- trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą
- trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego
- alkoholizmu lub narkomanii
- zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej
- klęski żywiołowej lub ekologicznej
Spełnia Pan z pewnością przesłankę niepełnosprawności, tak więc to czy ma Pan prawo do świadczeń z pomocy społecznej uzależnione jest od Pana dochodu.
Jak wskazuje ustawa o pomocy społecznej dochodem osoby ubiegającej się o pomocy jest suma miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszona o:
- miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych
- składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach
- kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób
Mając na względzie powyższe należy wskazać, że kwota alimentów świadczonych na rzecz innych osób pomniejsza przychód przy ustalaniu dochodu dla celów pomocy społecznej.
Skoro płaci Pan co miesiąc 400 zł tytułem alimentów na rzecz swojego dziecka to ta kwota 400 zł powinna pomniejszać Pana dochód. Biorąc pod uwagę, że Pana renta to 800 zł (jak rozumiem po potrąceniu składek i zaliczki na podatek) to należy wskazać, że ma Pan, w świetle ustawy o pomocy społecznej miesięczny dochód w wysokości 400 zł.
Skoro Pana dochód jest mniejszy od kwoty 542 zł i spełnia Pan inne przesłanki zgodnie z ustawą to jest Pan osobą uprawnioną do świadczeń z pomocy społecznej.
Można się spotkać z takim stanowiskiem, że tylko alimenty płacone na podstawie wyroku sądu lub na podstawie ugody zawartej przed sądem pomniejszają przychód przy ustalaniu dochodu dla celów pomocy społecznej.
Takie stanowisko jest błędne. Nie tylko moim zdaniem, ale także zdaniem doktryny i orzecznictwa sądowego.
Również alimenty płacone dobrowolnie – na podstawie umowy zawartej pomiędzy zobowiązanym do alimentacji a uprawnionym, pomniejszają przychód.
Przede wszystkim dlatego, że zgodnie z prawem rodzinnym spełnianie obowiązku alimentacyjnego może przybrać postać zarówno świadczeń dobrowolnych, jak i dochodzenia ich przed sądem. Uprawniony i zobowiązany do alimentacji mogą w szczególności ustalić rodzaj i zakres świadczenia w umowie zawartej na zasadach ogólnych, w ugodzie zawartej przed mediatorem w toku posiedzenia pojednawczego (art. 184 kpc), wreszcie w trybie procesowym przed sądem (tak wypowiada się także orzecznictwo sądów powszechnych i administracyjnych).
Co więcej należy powiedzieć, że dobrowolne wypełnianie obowiązku alimentacyjnego jest czymś normalnym, a kierowanie pozwu o alimenty do sądu czy na drogę postępowania mediacyjnego ma sens wyłącznie wówczas kiedy zobowiązany nie łoży alimentów dobrowolnie lub łoży je co prawda dobrowolnie, ale w nieodpowiedniej wysokości.
Umowa o alimenty może być zawarta w każdej formie – w formie notarialnej, pisemnej, a nawet ustnej czy dorozumianej. Przepisy prawa nie przewidują żadnej formy szczególnej dla umowy o alimenty, a tylko niezachowanie formy wskazanej w ustawie powoduje, że dana umowa może być nieważna (jak np. niezachowanie formy notarialnej przy zbyciu nieruchomości powoduje nieważność tej umowy).
Żaden przepis ustawy o pomocy społecznej, ani żadnego innego aktu prawnego nie wskazuje, że dla celów ustalenia dochodu przychód pomniejsza się o kwotę płaconych na podstawie orzeczenia sądu alimentów, ewentualnie o kwotę alimentów płaconych na podstawie ugody zawartej przed sądem. Przepis mówi wyłącznie o tym, że kwota alimentów świadczonych na rzecz innych osób pomniejsza przychód przy obliczaniu dochodu na cele pomocy społecznej.
GOPS przyjmując Pana wniosek o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej nie mógł zatem żądać przedłożenia wyroku o alimenty czy ugody sądowej. Co więcej nie mógł „od razu” odmówić przyjęcia wniosku. Wniosek powinien zostać przyjęty. Pracownik, który odmówił przyjęcia wniosku zapomniał chyba, że świadczenia przyznawane są na podstawie decyzji administracyjnej. Podobnie odmowa przyznania świadczeń powinna zostać wydana w formie decyzji.
Przed podjęciem decyzji w sprawie przyznania świadczenia lub odmowy jego przyznania GOPS powinien przeprowadzić postępowanie administracyjne, w którym powinien, na podstawie przedłożonych dowodów, ustalić m.in. dochód osoby ubiegającej się o świadczenia.
Dowodem na okoliczność płacenia alimentów na uprawnionego nie musi być nawet egzemplarz umowy – mogą w celu udowodnienia płacenia alimentów wystarczyć nawet dowody uiszczania tych alimentów (np. przekazy pocztowe, wpłaty na konto, potwierdzenie przyjęcia świadczenia).
Jeżeli następnym razem pracownik odmówi przyjęcia Pana wniosku o pomoc to najlepiej wysłać ten wniosek pocztą ewentualnie zażądać pisemnego potwierdzenia odmowy przyjęcia wniosku. To zapewne sprawi, że zostanie wszczęte postępowanie w przedmiocie ustalenia prawa do świadczeń, które zostanie zakończone wydaniem decyzji administracyjnej.
GOPS, ani żaden inny organ administracyjny w jakiejkolwiek sprawie, nie może Panu stawiać warunków nieprzewidzianych przepisami prawa. W Pana wypadku takim warunkiem, którego nie przewidują przepisy, jest zarówno żądanie przedłożenia wyroku o alimenty lub ugody sądowej na podstawie, których płaci Pan alimenty.
Logicznie biorąc żądanie przedłożenia odpisu wyroku o alimenty przez osobę, która płaci alimenty, jest bez sensu, ponieważ nie należy zapominać, że zobowiązany nie może sam siebie pozwać o alimenty.
Powyższe twierdzenia odnośnie tego, że również alimenty płacone dobrowolnie, bez wyroku sądowego lub ugody sądowej, powinny być uwzględniane przy ustalaniu dochodu osoby korzystającej z pomocy społecznej, znajdują potwierdzenie w orzecznictwie sądowo-administracyjnym. Pozwolę sobie przytoczyć kilka orzeczeń w sprawie.
W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 lipca 2008 r., sygn. akt. I OSK 1402/2007 stwierdzono, że przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej odnosi się do „alimentów świadczonych na rzecz innych osób”. Nie uzależnia zatem pomniejszenia dochodu od sposobu w jaki ustalony jest obowiązek alimentacyjny. Można pomniejszyć dochód o świadczenie określone „umową o dobrowolne alimenty”.
Podobnie orzekł NSA w wyroku z dnia 14 maja 2008 r., sygn. akt. I OSK 1195/200 - przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej również nie określa (nawet dla celów dowodowych) w jakiej formie mają być ustalone alimenty, które odlicza się od dochodu. W tej sytuacji stanowisko Sądu I instancji, który stwierdził w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że przez umowę o alimenty należy rozumieć umowę zawartą przez strony i zatwierdzoną przez właściwy sąd rodzinny należy uznać za błędne.
W wyroku z dnia 14 maja 2008 r., sygn. akt I OSK 1195/2007, NSA stwierdził, że wypełnienie obowiązku alimentacyjnego może przybrać postać zarówno świadczeń dobrowolnych, jak i - następstwa dochodzenia ich przed sądem. Uprawniony i zobowiązany do alimentacji mogą w szczególności ustalić rodzaj i zakres świadczenia w umowie zawartej na zasadach ogólnych, w ugodzie zawartej przed mediatorem w toku posiedzenia pojednawczego (art. 184 kpc), wreszcie w trybie procesowym przed sądem. Art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej również nie określa (nawet dla celów dowodowych), w jakiej formie mają być ustalone alimenty, które odlicza się od dochodu. W tej sytuacji stanowisko Sądu pierwszej instancji, który stwierdził w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że przez umowę o alimenty należy rozumieć umowę zawartą przez strony i zatwierdzoną przez właściwy Sąd rodzinny, należy uznać za błędne. Jest oczywistym, że w sytuacji kiedy strona powołuje się na umowę o alimenty zawartą na zasadach ogólnych, zarówno organy administracyjne jak i kontrolujący rozstrzygnięcie Sąd muszą rozważyć, czy umowa ta mimo swej nazwy dotyczy świadczeń alimentacyjnych, czy też odzwierciedla inne świadczenia, nie można jednak stronie stawiać warunków nieprzewidzianych przepisami prawa.
Przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej odnosi się do „alimentów świadczonych na rzecz innych osób”. Nie uzależnia zatem pomniejszenia dochodu od sposobu w jaki ustalony jest obowiązek alimentacyjny. Można pomniejszyć dochód o świadczenie określone „umową o dobrowolne alimenty” (wyrok NSA z dnia 1 lipca 2008 r., sygn. akt. I OSK 1402/2008).
Przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej mówi o wszelkich alimentach świadczonych na rzecz innych osób, a nie tylko o świadczeniach alimentacyjnych ustalonych wyrokiem, czy też ugodą sądową bądź - umową zatwierdzoną przez sąd rodzinny (wyrok NSA z dnia 1 lipca 2008 r., sygn. akt. I OSK 1400/2007).
Kwota alimentów ustalona umową cywilnoprawną niepotwierdzoną przez właściwy sąd rodzinny podlega odliczeniu od dochodu osiągniętego przez Skarżącą (wyrok NSA z dnia 1 lipca 2008 r., sygn. akt. I OSK 1403/2007).
Z powyższych orzeczeń sądów administracyjnych wynika, że skoro płaci Pan dobrowolne alimenty i w związku z tym Pana dochód wynosi 400 zł miesięcznie i jednocześnie jest Pan osobą niepełnosprawną to jest Pan uprawniony do uzyskania świadczeń z pomocy społecznej.
Stan prawny na dzień 8.12.2012 r.
