Moja mama w testamencie zapisała swój majątek – działkę z domem na moją siostrę (miała tylko dwoje dzieci i nie miała męża). Mama zmarła w styczniu 2012 r., a nieruchomość jest warta 1.200.000 zł.
Będę ubiegał się o zachowek. Czy będę musiał zapłacić podatek od zachowku i w jakiej wysokości? Czy prócz podatku od spadku muszę zapłacić podatek dochodowy?
Krzysiek
Szanowny Panie,
Nabycie środków pieniężnych tytułem zachowku podlega podatkowi od spadków i darowizn. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm.) w art. 1 ust. 1 pkt 5 wskazuje bowiem, że podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu.
Przyjmuję, że w Pana przypadku mama, w chwili śmierci, nie miała innego majątku niż nieruchomość, ani za swojego życia nie dokonywała żadnych darowizn na rzecz spadkobierców ustawowych (Pana i siostrę), ani na rzecz innych osób.
Stosownie do art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).
Mając na względzie powyższy przepis wartość należnego Panu zachowku odpowiadała będzie wartości 1/4 spadku (połowy z tego co nabyłby Pan w spadku gdyby miało miejsce dziedziczenie ustawowe) lub 1/3 spadku jeżeli w chwili śmierci mamy był Pan osobą trwale niezdolną do pracy (2/3 z 1/2).
Tak więc należny Panu zachowek to kwota 300.000 zł (1/4 z 1.200.000 zł) lub 400.000 zł (1/3 z 1.200.000 zł) jeżeli w chwili śmierci mamy był Pan trwale niezdolny do pracy.
Podstawę opodatkowania zachowku stanowi wysokość kwoty tego zachowku otrzymanej od zobowiązanego do zapłaty.
Pan należy do I grupy podatkowej i w związku z tym opodatkowaniu podlegać będzie nabycie przez Pana kwoty zachowku przekraczającej 9637 zł (kwota wolna od podatku).
Ustawa wskazuje, że podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku.
Stawki podatku od zachowku (i ogólnie od spadków i darowizn) dla osób zaliczonych do I grupy podatkowej są następujące:
- wartość do 10.278 zł – podatek wynosi: 3%
- wartość od 10.278 zł do 20.556 zł – podatek wynosi: 308,30 zł + 5% nadwyżki ponad 10.278 zł
- wartość ponad 20.556 zł – podatek wynosi: 822,20 zł + 7% nadwyżki ponad 20.556 zł
Jeżeli więc otrzyma Pan zachowek w wysokości 300.000 zł to podatek wyniesie 18.886,49 zł. Jeżeli ze względu na trwałą niezdolność do pracy otrzyma Pan zachowek w wysokości 400.000 zł to podatek wyniesie 25886,49 zł.
W Pana sprawie bardzo istotnym jest to, że wcale nie musi Pan zapłacić podatku w związku z otrzymaniem zachowku. Może Pan bowiem skorzystać ze zwolnienia podatkowego określonego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Przepis ten w ust. 1 pkt 1 wskazuje, że zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Obowiązek podatkowy w przypadku nabycia tytułem zachowku powstaje z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części. Od tej chwili – chwili, w której Pana siostra wypłaci Panu należny zachowek, biegnie sześciomiesięczny termin, w którym może Pan zgłosić nabycie środków tytułem zachowku w urzędzie skarbowym, a tym samym skorzystać ze zwolnienia podatkowego.
Jeżeli siostra będzie Panu wypłacać zachowek w ratach to należy pamiętać o zgłoszeniu nabycia tych kwot w urzędzie skarbowym w terminie 6 miesięcy od zapłaty każdej z rat. Niezgłoszenie nabycia spowoduje konieczność zapłaty podatku na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.
Zgłoszenia w urzędzie skarbowym należy dokonać na formularzu SD-Z2 (dostępny w urzędach skarbowych i na stronach internetowych).
W przypadku podatku od zachowku właściwym jest urząd skarbowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a w przypadku braku takiego miejsca - według ostatniego miejsca jego pobytu.
Nabycie tytułem zachowku, podobnie jak i tytułem dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego, darowizny, polecenia darczyńcy, zasiedzenia, nieodpłatnego zniesienia współwłasności i nieodpłatnych: renty, użytkowania oraz służebności nie podlega podatkowi dochodowemu (PIT).
Jak bowiem wskazuje przepis art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r. poz. 361, poz. 362 ze zm.), przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.
Stan prawny na dzień 7.11.2012 r.
