Artykuły

Czy ubezwłasnowolniony całkowicie dziedziczy? Czy można żądać zachowku od ubezwłasnowolnionego?

Mam brata, który jest ubezwłasnowolniony całkowicie. Nasza mama zmarła. W testamencie cały swój majątek zapisała bratu.
Czy testament jest ważny skoro jest w nim osoba ubezwłasnowolniona całkowicie? Dodam, że jestem opiekunem prawnym brata.


Władysław

 

 


 

 

Szanowny Panie,

 

Osoba ubezwłasnowolniona może dziedziczyć. Stosownie do art. 8 § 1 Kodeksu cywilnego, każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.
Zdolność prawna to zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków. Zawiera się w tym także zdolność do dziedziczenia.


Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma natomiast zdolności do czynności prawnych (art. 12 KC) a więc zdolności samodzielnego nabywania praw i zaciągania zobowiązań.
Osoba nie mająca zdolności do czynności prawnych nie może samodzielnie przyjmować i składać oświadczeń woli, samodzielnie zawierać umów (prócz zawierania umów należących do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych - art. 14 § 1).


Jeżeli zatem testament mamy jest ważny to, zgodnie z nim, cały spadek przypada Pana bratu.  To on w chwili śmierci mamy stał się jedynym właścicielem rzeczy, które były własnością mamy w chwili jej śmierci.
Dodam, że brak oświadczenia spadkobiercy spadkowego (o odrzuceniu spadku, przyjęciu, przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza) w terminie 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się o powołaniu do spadku jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. 


Pan jako spadkobierca ustawowy mamy, pominięty w testamencie, może się ubiegać o zachowek. Zachowek należny Panu to połowa z tego co dziedziczyłby Pan gdyby miało miejsce dziedziczenie ustawowe (czyli ¼ wartości spadku) lub 2/3 z tego jeżeli w chwili śmierci mamy był Pan trwale niezdolny do pracy (czyli 1/3 wartości spadku).


Zobowiązanym do zapłaty zachowku jest Pana brat. Dla tej okoliczności nie ma znaczenia fakt jego ubezwłasnowolnienia. Jak już wskazałem jest on podmiotem praw i obowiązków (np. obowiązku zapłaty zachowku).
Fakt ubezwłasnowolnienia całkowitego a konkretniej kwestie sytuacji zdrowotnej, majątkowej, rodzinnej Pana brata mogą mieć jednak wpływ na ewentualne zmniejszenie zachowku czy oddalenie powództwa ze względu na zasady współżycia społecznego.


Oczywistym jest, że w kwestii zachowku, pomiędzy Panem jako opiekunem prawnym brata, a nim jako osobą podlegającą opiece, występuje konflikt interesów.


Art. 159 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazuje, że opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką: 

  1. przy czynnościach prawnych między tymi osobami
  2. przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką

 

Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym (art. 159 § 2 KRO).  


Stosownie do art. 99 KRO w zw. z art. 155 KRO, jeżeli opiekun prawny nie może reprezentować ubezwłasnowolnionego całkowicie, reprezentuje go (ubezwłasnowolnionego) kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.


Jeżeli zatem chciałby Pan ubiegać się o zachowek po mamie to musi Pan wystąpić do sądu opiekuńczego z wnioskiem o ustanowienie dla brata kuratora. Kurator ten będzie reprezentował brata w sprawie o zachowek.

 


Stan prawny na dzień 30.07.2014 r.





  • Data2014-08-01
  • AutorŁukasz Obrał

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl