Mam siostrę, wobec której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie.
Czy osobą wyznaczoną przez sąd do sprawowania opieki musi być ktoś z rodziny? Czy można zmusić mnie albo brata żeby wziąć na siebie odpowiedzialność opieki nad ubezwłasnowolnioną siostrą?
Joanna
Szanowna Pani,
Opiekunem prawnym osoby ubezwłasnowolnionej powinien być ktoś z rodziny. Oznacza to, że opiekunem prawnym może zostać ustanowiona osoba spoza kręgu rodziny osoby ubezwłasnowolnionej.
Art. 176 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazuje, że jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż - jego ojciec lub matka.
Z kolei art. 149. § 1 KRO wskazuje, że gdy wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem małoletniego powinna być ustanowiona przede wszystkim osoba wskazana przez ojca lub matkę, jeżeli nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej.
Według § 2 art. 149 KRO, jeżeli opiekunem nie została ustanowiona osoba wymieniona w paragrafie poprzedzającym, opiekun powinien być ustanowiony spośród krewnych lub innych osób bliskich pozostającego pod opieką albo jego rodziców.
Stosownie zaś do art. 149 § 3 KRO, w braku takich osób sąd opiekuńczy zwraca się o wskazanie osoby, której opieka mogłaby być powierzona, do właściwej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej albo do organizacji społecznej, do której należy piecza nad małoletnimi, a jeżeli pozostający pod opieką przebywa w placówce opiekuńczo-wychowawczej albo innej podobnej placówce, w zakładzie poprawczym lub w schronisku dla nieletnich sąd może się zwrócić także do tej placówki albo do tego zakładu lub schroniska.
Mając na względzie powyższe przepisy (art. 149 KRO dotyczy opieki nad małoletnim, ale jest on także stosowany w sprawach opieki nad ubezwłasnowolnionym stosownie do art. 175 KRO) sąd w pierwszej kolejności będzie poszukiwał kandydatów na opiekuna prawnego spośród rodziny ubezwłasnowolnionego.
Jeżeli ubezwłasnowolniony nie ma rodziny lub żaden z członków rodziny lub osób bliskich nie jest w stanie podjąć się roli opiekuna prawnego lub nie daje gwarancji należytego wykonywania tej funkcji to wówczas sąd zwróci się do jednostki pomocy społecznej o wskazanie kandydata na opiekuna prawnego.
Przepisy prawa wskazują kto nie może być opiekunem prawnym osoby ubezwłasnowolnionej. Zgodnie z art. 148 § 1 KRO, nie może być ustanowiona opiekunem osoba, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych albo została pozbawiona praw publicznych.
Natomiast § 2 art. 148 KRO mówi, że nie może być ustanowiony opiekunem ten, w stosunku do kogo zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna.
Sąd opiekuńczy poszukując osoby, która miałaby by być opiekunem prawnym ubezwłasnowolnionego w pierwszej kolejności zwróci się do osób najbliższych ubezwłasnowolnionego – małżonka, rodziców, dzieci, rodzeństwa.
Sąd zapewne wysłucha kandydatów na opiekuna prawnego, chociaż nie ma takiego obowiązku. Jeżeli zdaniem sądu dana osoba daje gwarancję należytego wykonywania obowiązków opiekuna to ustanowi tą osobę opiekunem.
Przeszkody dla objęcia funkcji opiekuna przez daną osobę mogą tkwić w niej samej – np. choroba, podeszły wiek, nałogi, zamieszkiwanie poza granicami kraju, itp. albo wynikać np. ze złych relacji z ubezwłasnowolnionym. Np. jeżeli ubezwłasnowolniony dopuścił się wobec kandydata na opiekuna prawnego przestępstwa to taka okoliczność może przemawiać za nieustanawianiem danej osoby opiekunem prawnym.
To czy dana osoba daje gwarancję należytego pełnienia funkcji opiekuna prawnego i to czy istnieje prawdopodobieństwo, że dana osoba nie wywiąże się z funkcji opiekuna prawnego ocenia sąd w każdym przypadku indywidualnie.
Jeżeli sąd uzna, że dana osoba może wykonywać obowiązki opiekuna to wówczas wyda postanowienie o ustanowieniu opieki. Może się zdarzyć, że sąd ustanowi opiekunem prawnym osobę, która sprzeciwia się podjęciu tej funkcji.
Nie można odmówić sprawowania funkcji opieki. Jak wskazuje przepis art. 152 KRO, każdy, kogo sąd opiekuńczy ustanowi opiekunem, obowiązany jest opiekę objąć. Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zwolnić od tego obowiązku.
Osoba, która nie chce być opiekunem prawnym ma możliwość ubiegania się o zwolnienie z tej funkcji. Jak wskazuje art. 592 Kodeksu postępowania cywilnego, o zwolnieniu od obowiązku objęcia opieki sąd opiekuńczy rozstrzyga na wniosek osoby ustanowionej opiekunem, zgłoszony w ciągu tygodnia od doręczenia jej postanowienia w tym przedmiocie.
Jeżeli sąd oddali wniosek o zwolnienie z opieki osoba powinna opiekę objąć (objęcie opieki następuje przez złożenie przyrzeczenia).
Nieobjęcie opieki mimo postanowienia sądu może się wiązać z nałożeniem przez sąd kary grzywny. Art. 598 § 1 KPC wskazuje bowiem, że sąd opiekuńczy może wymierzyć grzywnę osobie, która uchyla się od objęcia opieki.
Mając na względzie powyższe należy wskazać, że jeżeli sąd uzna, że w Pani przypadku nie ma prawdopodobieństwa, że nie wykona Pani należycie obowiązków opiekuna prawnego to może Panią „zmusić” do objęcia opieki nad ubezwłasnowolnioną siostrą.
Na koniec jeszcze dodam, że w przypadku objęcia opieki, kiedy zajdą okoliczności powodujące niemożność sprawowania funkcji opiekuna prawnego można wystąpić do sądu o zmianę orzeczenia o ustanowieniu opiekuna prawnego. Art. 577 KPC wskazuje, że sąd opiekuńczy może zmienić swe postanowienie nawet prawomocne, jeżeli wymaga tego dobro osoby, której postępowanie dotyczy.
Stan prawny na dzień 10.11.2013 r.
