Artykuły

Czy dwie osoby mogą być opiekunami prawnymi? Przejęcie majątku ubezwłasnowolnionego przez opiekuna

Mam chorego psychicznie brata. Z rozmów jakie przeprowadziłam z lekarzami psychiatrami, pracownikami socjalnymi i prawnikami wynika, że wskazane jest ubezwłasnowolnienie brata i ustanowienie dla niego opiekuna prawnego.
Opiekunem prawnym chce zostać nasza siostra. Obawiam się jednak, że może ona przejąć majątek brata (ma mieszkanie i spore gospodarstwo rolne). Dlatego ja również chciałabym razem z siostrą sprawować opiekę.
Czy sąd może ustanowić opiekunami prawnymi mnie i siostrę razem?

 

Teresa

 

 


 

 

Szanowna Pani,



Opiekunem prawnym Pani brata zostanie jedna osoba. Nie ma prawnej możliwości aby opiekę nad bratem sprawowało dwoje rodzeństwa ubezwłasnowolnionego.
Jak bowiem wskazuje art. 146 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, opiekę sprawuje opiekun. Wspólne sprawowanie opieki nad dzieckiem sąd może powierzyć tylko małżonkom.

Przepis powyższy odnoszący się do opieki nad dzieckiem ma również zastosowanie do opieki prawnej nad ubezwłasnowolnionym całkowicie, ponieważ stosownie do art. 175 KRO, do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim z zachowaniem przepisów poniższych.


Zgodnie z art. 176 KRO, jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż – jego ojciec lub matka.
Powyższy przepis nie wskazuje pierwszeństwa bezwzględnego. Dokonując wyboru opiekuna prawnego dla ubezwłasnowolnionego całkowicie kieruje się przede wszystkim dobrem tej osoby. Sąd ustanowi opiekunem prawnym tą osobę, która daje lepszą rękojmię właściwego wykonywania opieki prawnej.


Po ubezwłasnowolnieniu całkowitym brata sąd okręgowy, który wyda w tym względzie postanowienie zawiadomi sąd rejonowy – sąd opiekuńczy o konieczności ustanowienie opieki dla ubezwłasnowolnionego całkowicie. Sąd opiekuńczy ustanowi opiekunem prawnym  tą osobę, która daje lepsze gwarancje, że opieka prawna będzie wykonywana należycie i właściwie.


Argumenty dotyczące możliwości przejęcia majątku ubezwłasnowolnionego całkowicie przez opiekuna prawnego nie będą istotne dla sprawy.
To, że opiekun prawny może przejąć majątek ubezwłasnowolnionego jest mitem jaki panuje wśród społeczeństwa. Podobnym mitem jest to, że opiekun prawny, własnym majątkiem, odpowiada za zobowiązania osoby pozostającej pod opieką.


Opiekun prawny nie ma możliwości przejęcia majątku ubezwłasnowolnionego całkowicie.
Przede wszystkim, opiekun obowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny (art. 154 KRO).
Art. 155 § 1 KRO wskazuje, że opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką; podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.


Opiekun prawny reprezentuje ubezwłasnowolnionego całkowicie i dokonuje w jego imieniu czynności prawnych. Jednak nie może on swobodnie dysponować majątkiem podopiecznego. Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych
sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego (ubezwłasnowolnionego). Tak wprost stanowi przepis art. 156 KRO.


W kwestii rozwiania obaw o przejęcie przez opiekuna prawnego majątku pupila duże znaczenie będzie miał przepis art. 159 KRO.
§ 1 tego przepisu wskazuje, że opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką:

  1. przy czynnościach prawnych między tymi osobami
  2. przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką

Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym (§ 1  art. 159 KRO).


Gdyby więc opiekun prawny chciałby przejąć nieruchomości podopiecznego to notariusz u którego by się opiekun prawny stawił (umowa przeniesienia własności nieruchomości musi być zawarta pod rygorem nieważności w formie aktu notarialnego), to sprawdziłby czy nie zachodzi sytuacja określona w art. 159 KRO. Z całą pewnością zapyta także o zezwolenie sądu na zawarcie takiej umowy. Bez zezwolenia sądu opiekun prawny nie ma możliwości zbycia nieruchomości należących do ubezwłasnowolnienia. Brak zezwolenia na rozporządzenie mieniem ubezwłasnowolnionego powoduje, że umowa, nawet jeżeli zostanie zawarta będzie nieważna.


Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zawierają szereg obowiązków jakim powinien poddać się opiekun prawny
Niezwłocznie po objęciu opieki opiekun obowiązany jest sporządzić inwentarz majątku osoby pozostającej pod opieką i przedstawić go sądowi opiekuńczemu. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w razie późniejszego nabycia majątku przez osobę pozostającą pod opieką (art. 160 § 1 KRO). Sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od obowiązku sporządzenia inwentarza, jeżeli majątek jest nieznaczny (art. 160 § 1 KRO).


Stosownie do art. 161 § 1 KRO, sąd opiekuńczy może zobowiązać opiekuna do złożenia do depozytu sądowego kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów należących do pozostającego pod opieką. Przedmioty te nie mogą być odebrane bez zezwolenia sądu opiekuńczego.
Gotówka pozostającego pod opieką, jeżeli nie jest potrzebna do zaspokajania jego uzasadnionych potrzeb, powinna być złożona przez opiekuna w instytucji bankowej. Opiekun może podejmować ulokowaną gotówkę tylko za zezwoleniem sądu opiekuńczego (art. 161 § 2 KRO).


Należy pamiętać, że sąd opiekuńczy zaznajamia się na bieżąco z działalnością opiekuna. Może mu także udzielać wskazówek i poleceń (art. 165 § 1 KRO). Sąd może także żądać od opiekuna prawnego wyjaśnień we wszelkich sprawach należących do zakresu opieki oraz przedstawienia dokumentów związanych z jej sprawowaniem (art. 165 § 2 KRO).


Opiekun obowiązany jest, w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej niż co roku, składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem (art. 166 § 1 KRO).
Jeżeli dochody z majątku nie przekraczają prawdopodobnych kosztów utrzymania i wychowania pozostającego pod opieką, sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od przedstawiania szczegółowych rachunków z zarządu; w wypadku takim opiekun składa tylko ogólne sprawozdanie o zarządzie majątkiem (art. 166 § 2 KRO).
Sąd opiekuńczy bada sprawozdania i rachunki opiekuna pod względem rzeczowym i rachunkowym, zarządza w razie potrzeby ich sprostowanie i uzupełnienie oraz orzeka, czy i w jakim zakresie rachunki zatwierdza (art. 167 § 1 KRO).
Zatwierdzenie rachunku przez sąd opiekuńczy nie wyłącza odpowiedzialności opiekuna za szkodę wyrządzoną nienależytym sprawowaniem zarządu majątkiem (art. 167 § 2 KRO).


Jeżeli okaże się, że opiekun prawny zaniedbuje swoje obowiązki, nienależycie sprawuje opiekę to wówczas sąd opiekuńczy może wydać odpowiednie zarządzenia. Zaniedbywanie obowiązków przez opiekuna prawnego, postępowanie niezgodnie z dobrem ubezwłasnowolnionego, nienależyta dbałość o jego majątek, może spowodować zwolnienie takiej osoby z opieki i ustanowienie opiekunem prawnym innej osoby.

 


Stan prawny na dzień 5.11.2012 r.





  • Data2012-11-06
  • AutorŁukasz Obrał

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl