Dla osoby niepełnosprawnej dla której toczy się sprawa o ubezwłasnowolnienie. W toku tej sprawy został powołany doradca tymczasowy z urzędu - adwokat. W sądzie rejonowym kuzyn chce pozbawić osobę niepełnosprawną mieszkania poprzez testament ustny. Na pierwszą rozprawę w sprawie nabycia spadku nie został wezwany doradca tymczasowy. Wkrótce druga rozprawa a doradca nic nie ma. Czy może tak być by osoba taka nie miała reprezentacji na rozprawie? Co robić w obronie tej osoby? Czy to oznacza, że nie ma prawa do niczego i ktoś fałszywie chce odebrać mieszkanie?
Paweł
Szanowny Panie!
Osoba wobec której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie i dla której w toku tego postępowania ustanowiono doradcę tymczasowego ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych na równi z osobą ubezwłasnowolnioną częściowo (art. 549 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego), a do doradcy tymczasowego stosuje się przepisy o kuratorze osoby częściowo ubezwłasnowolnionej (§ 2).
Stosownie do art. 65 § 1 KPC, zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 64 § 11.
Jak stanowi § 2 art. 65, osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie. Zgodnie zaś z art. 66, osoba fizyczna niemająca zdolności procesowej może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego.
Należy wskazać, że doradca tymczasowy ustanowiony dla osoby, względem której toczy się postępowanie o jej ubezwłasnowolnienie może być - gdy sąd, przed którym toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie tak postanowi powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem. W takiej sytuacji doradca tymczasowy powinien reprezentować osobę w toku każdego postępowania przed sądem.
Jeżeli sąd prowadzący postępowanie o ubezwłasnowolnienie nie powołał doradcy tymczasowego do reprezentowania osoby to zastosowanie będą miały przepisy wskazanych powyżej art. 66 i art. 65 § 2 KPC. Wykładnia tych przepisów, prowadzi do wniosku, że zdolności procesowej nie posiada nie tylko osoba pozbawiona całkowicie zdolności do czynności prawnych, ale także osoba ograniczona w tej zdolności w sprawach wynikających z czynności prawnych, których osoba ta nie mogłaby dokonywać samodzielnie. W tym zakresie przedstawicielem ustawowym osoby częściowo ubezwłasnowolnionej jest jej kurator ustanowiony zgodnie z art. 16 § 2 k.c., któremu nie jest w tym celu potrzebne szczególne upoważnienie sądu opiekuńczego.
Z pytania wynika, że toczy się obecnie postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, którego uczestnikiem jest osoba, dla której ustanowiono doradcę tymczasowego.
Odnośnie tego postępowania można spotkać różne interpretacje czy osoba ubezwłasnowolniona częściowo posiada zdolność procesową czy nie. Sądy różnie to interpretują.
Osoba, która ma być ubezwłasnowolniona czy już ubezwłasnowolniona nie jest pozbawiona praw. Problem najczęściej tkwi w jej reprezentacji. To doradca tymczasowy, kurator czy opiekun prawny ma obowiązek dbać o dobro i interesy tej osoby.
Z pytania nie wynika czy sąd spadku ma wiedzę odnośnie tego, że jeden z uczestników postępowania, w związku z toczącym się postępowaniem o ubezwłasnowolnienie oraz ustanowieniem dla niego doradcy tymczasowego, nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych.
Jeżeli sąd nie przesłał zawiadomienia do doradcy tymczasowego o rozprawie to oznacza, że sąd spadku nie wie o ustanowieniu doradcy tymczasowego (nie został poinformowany) lub wie o tym, ale uznał, że w tym postępowaniu uczestnik wobec, którego toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie ma zdolność prawną, a więc może działać w sprawie samodzielnie.
Dodam, że po ustanowieniu doradcy tymczasowego czy po ubezwłasnowolnieniu sąd prowadzący postępowanie o ubezwłasnowolnieni nie informuje innych sądów, organów i instytucji o ubezwłasnowolnieniu osoby.
Z uwagi na powyższe należy niezwłocznie poinformować o tym fakcie sąd – pismo winna wnieść osoba wobec, której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie. W piśmie tym powinna ona poinformować o postępowaniu o ubezwłasnowolnienie a także o fakcie ustanowienia doradcy tymczasowego, w związku z czym może zachodzić konieczność reprezentowania jej w postępowaniu przez doradcę tymczasowego. Na wypadek gdyby sąd uznał, że osoba ma zdolność procesową mimo ograniczenia jej w zdolności do czynności prawnej, w piśmie warto zawrzeć wniosek o ustanowienie dla uczestnika pełnomocnika z urzędu.
Stan prawny na dzień 22.04.2015 r.
