Artykuły

Alkoholizm rodzica, niezajmowanie się dzieckiem w przeszłości a obowiązek dziecka opłacania rodzicowi pobytu w DPS

Moja sytuacja wygląda następująco: mój ojciec decyzją sądową został skierowany do DPS w którym obecnie przebywa.
Ze względu na trudną sytuację nie jestesmy z ojcem juz od dawna (alkohol, znęcanie się nad rodziną).
Niestety po umieszczeniu go w ośrodku przyszedł do nas MOPS przeprowadzić wywiad środowiskowy, dwukrotnie odmówilismy udzielenia wywiadu, oczywiście informacje o naszych dochodach uzyskali.
Nie wiem co będzie dalej stąd chciałam zapdac kilka pytań:

  1. Z tego co wiem MOPS nie może wydac decyzji bez pełnego wywiadu środowiskowego (tylko na podstawie dochodów), a jeżeli ją wyda jest ona zaskarżalna. czy to jest  prawda?
  2. Jak ewentualnie można zaksarżyć taką decyzję i czy są jakieś szanse wygrania takiej sprawy?
  3. Zakładałam, że jeżeli MOPS nie będzie miał pełnego wywiadu to pójdzie do sądu o ustalenie alimentów na ojca (a tam będę mogła użyc argumentów już bardziej moralnych i ludzkich - ojciec miał nawet wyrok za znęcanie się nad nami), ale jak widzę co się dzieje, to mam obawy, że nie do końca idzie to w tym kierunku.
  4. Z informacji jakie posiadam, MOPS nie ma prawa uzyskać informacji o dochodach jeżeli chodzi o opłaty za DPS a nie zasiłek. Czy to prawda? Bo pismo które MOPS skierował do mojego pracodawcy nie zawierało żadnej informacji o opłatach za DPS a mylną informację mówiącą o tym że mój ojciec stara się o zasiłek z opieki (jak dla mnie jest to wprowadzanie w błąd), ale mogę się mylić w tym zakresie, dlatego też proszę o opinię.

Prosiłam o poradę w zakresie rozwiązań do niniejszej sprawy (nie wiem do końca jaką drogę dalej obrać, nie wyobrażam sobie płacenia za kogoś kto zniszczył mi życie ale prawo jest dla mnie bezwględne więc szukam kroków jakie mozna podjąć w tej sytuacji.

 

Danuta

 

 


 

 

Szanowna Pani!

 

Jak wskazują przepisy ustawy o pomocy społecznej, a konkretnie art. 61 ust. 1, obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
1.    mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
2.    małżonek, zstępni przed wstępnymi,
3.    gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej
- przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.
Według ust. 2 opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:
1.    mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;
2.    małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:
a.    w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,
b.    w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
3.    gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.


W myśl art. 103 ust. 2, kierownik ośrodka pomocy społecznej ustala w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w domu pomocy społecznej, biorąc pod uwagę wysokość dochodów i możliwości, przy czym opłata ta nie powinna być zwiększana w przypadku gdy jedna z osób jest zwalniana z odpłatności z mocy prawa lub z powodów, o których mowa w art. 64.


Mając na względzie powyższe przepisy ustawy o pomocy społecznej należy wskazać, że jako córka jest Pani zobowiązana do ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w DPS. W tym względzie nie ma znaczenia to, że Pani ojciec został umieszczony w DPS na mocy orzeczenia sądu opiekuńczego.


Odpłatność powinna być ustalona w drodze umowy z osobą zobowiązaną. Orzecznictwo sądowe wskazuje, że z samego brzmienia art. 103 ust. 2 wynika, że celem takiej umowy nie jest nawiązanie cywilnoprawnego stosunku zobowiązującego do ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, ale ustalenie wysokości opłaty wnoszonej przez zobowiązane osoby, a więc opłaty, której obowiązek ponoszenia został już ustawowo ustalony.


Odmowa zawarcia umowy określonej  w art. 103 ust. 2 nie powoduje, że MOPS nie może wydać decyzji administracyjnej określającej wysokość opłaty za pobyt w DPS osoby bliskiej. Przy negatywnej postawie osób zobowiązanych do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej ich członka rodziny, przejawiającej się udokumentowaną odmową podpisania umowy, o której mowa w art. 103 ust. 2 u.p.s., organ powinien wydać decyzję na podstawie art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 u.p.s., w której zostałaby określona wysokość opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej wniesionej zastępczo przez gminę oraz osoba zobowiązana do zwrotu należności (tak wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 9 października 2012 r., sygn. akt II SA/Bd 591/12) 


Nie można się zgodzić z Pani stanowiskiem, iż bez przeprowadzenia wywiadu środowiskowego MOPS nie może wydać decyzji w sprawie ustalenia odpłatności za pobyt Pani ojca w DPS.


W przypadku niemożności przeprowadzenia wywiadu środowiskowego MOPS ma możliwość sięgnięcia do innych dowodów. Co więcej powinien z tych, innych niż wywiad środowiskowy, dowodów skorzystać.
Zgodnie z art. 77 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego organ administracji publicznej (organ pomocy społecznej), jako podmiot kierujący postępowaniem, obowiązany jest w sposób wyczerpujący zebrać, a następnie rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Dopiero zebranie wszystkich dostępnych dowodów pozwala na ustalenie stanu faktycznego i rozstrzygnięcie czy zostały spełnione przesłanki do udzielenia pomocy. Z całą pewnością odpowiedzi na to pytanie nie daje brak możliwości przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Powyższe obowiązki ciążą na organie również wtedy, gdy postępowanie zostało wszczęte na wniosek strony (złożenie podania o przyznanie świadczenia). Bierna (czy negatywna) postawa wnioskodawcy nie zwalnia organu od obowiązku dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy i nie może stanowić podstawy do wydania decyzji odmawiającej udzielenia pomocy (tak wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2007 r., sygn. akt I OSK 59/07, który może mieć analogicznie zastosowanie w sprawie opłat za DPS).
W postępowaniu administracyjnym dowodem może być wszystko co przyczyni się do ustalenia stanu faktycznego, a nie jest niezgodne z prawem, w szczególności: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny. Jeżeli zatem przeprowadzenie wywiadu środowiskowego nie jest możliwe, to organ powinien sięgnąć po te inne dowody. Może na przykład przesłuchać w charakterze świadków sąsiadów strony, dokonać oględzin jej miejsca zamieszkania lub zgromadzić informacje o osobie zainteresowanej zwracając się do urzędu pracy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, urzędu skarbowego lub innej instytucji. Odpowiednie uprawnienia pracownika socjalnego w tym zakresie reguluje art. 105 ustawy o pomocy społecznej. Organ powinien wziąć również pod uwagę informacje znane z urzędu, na przykład dotyczące wcześniejszego korzystania przez daną osobę ze świadczeń pomocy społecznej.


Powołany powyżej art. 105 ust. 1 ustawy wskazuje, że jednostki sektora finansów publicznych, w tym sądy, Policja, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i organy administracji publicznej, a także kuratorzy sądowi, pracodawcy, podmioty wykonujące działalność leczniczą, przedszkola, szkoły, placówki, poradnie i ośrodki, o których mowa w art. 2 pkt 1-7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r. poz. 2156 oraz z 2016 r. poz. 35, 64, 195 i 668), szkoły wyższe, organizacje pozarządowe, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 tej ustawy są obowiązani niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku kierownika ośrodka pomocy społecznej lub pracownika socjalnego udostępnić informacje, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia o przyznaniu lub wysokości świadczeń z pomocy społecznej, dla ustalenia wysokości odpłatności za świadczenia z pomocy społecznej lub dla weryfikacji uprawnień do świadczeń z pomocy społecznej, wysokości tych świadczeń lub odpłatności za te świadczenia.


MOPS ma zatem prawo do występowania do różnych instytucji o udzielenie informacji niezbędnych do ustalenia Pani sytuacji i sytuacji Pani rodziny, w tym również do Pani pracodawcy.
Jako, że odmawia Pani przeprowadzenia wywiadu środowiskowego to MOPS miał obowiązek wystąpienia o informacje o Pani rodzinie.
Kwestia mylnego wskazania w piśmie do pracodawcy, że chodzi o świadczenia z pomocy społecznej dla Pani ojca, a nie o ustalenie odpłatności za te świadczenia, ma w niniejszej sprawie drugorzędne znaczenie.


Z Pani pytania wynika, że dotychczasowe działania MOPS są prawidłowe.
Decyzja w sprawie opłaty za pobyt Pani ojca w DPS, jaką wyda MOPS jest zaskarżalna. Przysługiwać Pani będzie odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Jeżeli decyzja SKO będzie negatywna dla Pani istnieje możliwość złożenia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego a następnie ewentualnie skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego.


W ewentualnym odwołaniu może Pani powoływać się na inne niż przedstawiona przeze mnie powyżej interpretacje przepisów ustawy o pomocy społecznej. Są orzeczenia sądów administracyjnych, które wskazują, że postępowanie powinno być inaczej przeprowadzone. Np. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 grudnia 2009 r., sygn. akt VIII SA/Wa 537/09, wskazano że w sytuacji, gdy małżonek lub krewny mieszkańca domu pomocy społecznej odmawia podpisania umowy, o której mowa w art. 103 ust. 2 u.p.s., to organ pomocy społecznej winien wystąpić do sądu powszechnego z roszczeniem opartym na przepisie art. 64 k.c. Niedopuszczalne jest natomiast wydanie decyzji administracyjnej na podstawie art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 u.p.s., w odniesieniu do osób zobowiązanych na podstawie umowy do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy ich członka rodziny.
Tu wskażę, że art. 64 Kodeksu cywilnego wskazuje, i prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie.
Osobiście z taką interpretacją się nie zgadzam (trudno powiedzieć czy MOPS w Pani sprawie także), ale to że w innych sprawach tak orzekały sądy daje podstawy do ewentualnego odwołania od niekorzystnej dla Pani decyzji. Organy odwoławcze, w przypadku zgłoszenia zarzutów odnoszących się do takiej interpretacji przepisów, będą się musiały w tej kwestii wypowiedzieć.


W Pani sprawie należy pamiętać o tym, że osoby zobowiązane do ponoszenia opłaty za pobyt w DPS mogą być zwolnione z tej opłaty.
Art. 64 ustawy o pomocy społecznej wskazuje, że osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:

  1. wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;
  2. występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;
  3. małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;
  4. osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.

 

Z kolei w myśl art. 64a, osobę zobowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty na jej wniosek pod warunkiem, iż przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona.


Pomijając inne, okoliczności związane z relacjami z ojcem w przeszłości (alkoholizm, znęcanie się nad rodziną) mogą być uznane za uzasadnione okoliczności powodujące zwolnienie z opłaty. Jeżeli Pani ojciec ze względu na swoje zachowanie w stosunku do rodziny był pozbawiony władzy rodzicielskiej w stosunku do Pani to MOPS powinien obligatoryjnie Pani zwolnić z odpłatności za jego pobyt w DPS.
Aby jednak MOPS wziął te okoliczności pod uwagę musi mieć wiedzę odnośnie tych okoliczności.


Co mogę Pani poradzić w chwili obecnej? Przede wszystkim, niezależnie od tego czy wyrazi Pani zgodę na wywiad środowiskowy czy nie, radziłbym wystąpić do MOPS z pismem, w którym przedstawi Pani okoliczności związane z relacjami z ojcem w przeszłości, ze szczególnym wskazaniem jego alkoholizmu i znęcania się nad rodziną ewentualnie niepłacenie przez ojca alimentów na Panią wraz z wnioskiem o zwolnienie Pani z opłaty za pobyt ojca w DPS. Do pisma można dołączyć dokumenty – np. orzeczenie sądu karnego, orzeczenia sądu opiekuńczego, inne dokumenty potwierdzające naganne zachowanie ojca. Można wskazać świadków – np. mamę, rodzeństwo na okoliczność tych szczególnych okoliczności.
Bierna postawa – odmowa jakiejkolwiek współpracy z MOPS spowoduje, że nie znając okoliczności sprawy, MOPS nie będzie ustalał czy zachodzi uzasadniony przypadek umożliwiający zwolnienie Pani z opłat.


Ważnym jest to, że wniosek o zwolnienie z opłaty za pobyt rodzica w DPS może Pani złożyć dopiero wówczas kiedy zostanie wydana decyzja ustalająca, że jest Pani zobowiązana do ponoszenia opłaty za pobyt rodzica w DPS. Uprawnienie do złożenia wniosku, o którym mowa w art. 64 ustawy o pomocy społecznej przez osobę obowiązaną do uiszczenia opłaty za pobyt w DPS, aktualizuje się bowiem w momencie skonkretyzowania ogólnego obowiązku, czyli najczęściej w związku z wydaniem decyzji ustalającej tę opłatę wydawanej na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Istotny jest tu moment, w którym rzeczywiście dochodzi do konkretyzacji tego obowiązku, tj. moment, w którym powstaje wykonalne, możliwe do dochodzenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, publicznoprawne zobowiązanie danej osoby do uiszczenia tej opłaty.


Z doświadczenia wskażę, że rożne ośrodki pomocy społecznej różnie podchodzą do podobnych sytuacji jak Pani. Jedne są „bezwzględne” i nie biorą okoliczności związanych z relacjami osoby przebywającej w DPS z osobami zobowiązanymi do ponoszenia za to odpłatności (chyba, że osoba była pozbawiona władzy rodzicielskiej w stosunku do osoby zobowiązanej), a inne biorą pod uwagę te okoliczności (ale chyba w mniejszości). Różnie do sprawy podchodzą również samorządowe kolegia odwoławcze i sądy administracyjne.


Jeżeli chodzi o ewentualne alimenty na Pani ojca to jest to sprawa odrębna od ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w DPS – rozpatrywana może być na gruncie przepisów prawa rodzinnego.
Z ewentualnym powództwem o alimenty może wystąpić Pani ojciec, ale też MOPS. Jak wskazuje bowiem art. 110 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej, kierownik ośrodka pomocy społecznej może wytaczać na rzecz obywateli powództwa o roszczenia alimentacyjne. W postępowaniu przed sądem stosuje się odpowiednio przepisy o udziale prokuratora w postępowaniu cywilnym.


Uchylenie się od alimentów w postępowaniu sądowym wydaje się łatwiejsze niż uzyskanie zwolnienia z obowiązku ponoszenia odpłatności za DPS.
W przypadku złożenia pozwu o alimenty może Pani podnieść zarzuty związane z relacjami z ojcem i jego zachowaniem w przeszłości. Oczywiście w każdym przypadku sąd wydaje indywidualne orzeczenie, ale z doświadczenia wskażę, że taka sytuacja jak Pani i podniesienie odpowiednich zarzutów skutkuje oddaleniem powództwa.


Stosownie do art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Stosownie do § 2, poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.


Rodzic może żądać alimentów od dziecka tylko wówczas kiedy znajduje się w stanie niedostatku. Stan niedostatku co stan, w którym osoba nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Co więcej stan niedostatku nie może być zawiniony przez uprawnionego do alimentów.
Jeżeli Pani ojciec nie jest w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb ze względu na brak dochodów i majątku, a dzieje się to na skutek tego, że w przeszłości nie wykorzystywał swoich możliwości (np. nie pracował, przepijał majątek, itp.) to stan niedostatku jest zawiniony, a w tej sytuacji żądanie zapłaty alimentów może być uznanie za  nieuzasadnione.


Stosowanie przemocy, alkoholizm, niewywiązywanie się z obowiązku alimentacyjnego wobec Pani, brak pomocy i wsparcia ze strony ojca i inne okoliczności związane z nagannym zachowaniem wobec Pani kiedy była Pani dzieckiem, mogą stanowić podstawę uznania, że ewentualne powództwo o alimenty na rzecz ojca, jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Art.  1441 KRO wskazuje, że zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka.

 

Stan prawny na dzień 30.01.2019 r.
 





  • Data2019-02-01
  • AutorŁukasz Obrał

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl