Witam.
Mam 44-letniego syna, który wpadł w szpony nałogu alkoholowego. Pije praktycznie codziennie. Przez to picie stracił żonę (rozwód), dziecko (ograniczenie władzy rodzicielskiej), pracę, prawo jazdy. Zaciąga długi.
Chciałabym jakoś pomóc mojemu synowi. Rozmawiałam z nim, ale nie chce podjąć terapii odwykowej.
Słyszałam, że możliwe jest przymusowe leczenie odwykowe? Jak wszcząć taką procedurę?
Marianna
Szanowna Pani,
Polskie prawo zna instytucję przymuoswego leczenia odwykowego alkoholików
Decydujące znaczenie w tym względzie ma ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.).
Generalną zasadą jest to, że jak wskazuje art. 21 ust. 2 ustawy, poddanie się leczeniu odwykowemu jest dobrowolne. Wyjątki od tej zasady określa ustawa.
Ustawa przewiduje możliwość skierowania osoby nadużywającej alkoholu na badania w celu stwierdzenia uzależnienia od alkoholu.
Stosownie do art. 24 ustawy, osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, kieruje się na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego.
Na badanie, o którym mowa w art. 24, kieruje gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych właściwa według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, na jej wniosek lub z własnej inicjatywy (art. 25 ustawy).
Biorąc pod uwagę powyższe unormowania może Pani zwrócić się do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych z wnioskiem o skierowanie Pani syna na badania w celu określenia czy syn jest uzależniony od alkoholu oraz o wskazanie rodzaju zakładu leczniczego, w którym syn powinien przejść leczenie odwykowe.
Ustawa przewiduje również możliwość przymusowego leczenia odwykowego alkoholików.
W myśl art. 26 ust. 1 ustawy, osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od pracy albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, jeżeli uzależnione są od alkoholu, zobowiązać można do poddania się leczeniu w stacjonarnym lub niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego.
O zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego orzeka sąd rejonowy właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, w postępowaniu nieprocesowym (art. 26 ust. 2 ustawy).
Pani nie jest osobą uprawnioną do złożenia wniosku w sądzie o przymusowe leczenie odwykowe swojego syna. Taki wniosek może złożyć wyłącznie gminna (miejska) komisja rozwiązywania problemów alkoholowych lub prokurator.
Jest to wyraźnie wskazane w art. 26 ust. 3 ustawy, w myśl którego, sąd wszczyna postępowanie na wniosek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych lub prokuratora. Do wniosku dołącza się zebraną dokumentację wraz z opinią biegłego, jeżeli badanie przez biegłego zostało przeprowadzone.
W razie gdy w stosunku do osoby, której postępowanie dotyczy, brak jest opinii biegłego w przedmiocie uzależnienia od alkoholu, sąd zarządza poddanie tej osoby odpowiednim badaniom (art. 27 ust. 1 ustawy).
Jako, że Pani nie jest osobą uprawnioną do złożenia wniosku w sądzie o przymusowe leczenie odwykowe syna polecałbym zwrócenie się do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych lub prokuratora z prośbą o wszczęcie odpowiednich działań zmierzających do orzeczenia wobec syna przymusowego leczenia odwykowego.
Powinna Pani w takim wniosku opisać zachowania syna, które powodują rozkład życia rodzinnego, jak i skutki tych działań (rozwód, ograniczenie władzy rodzicielskiej), a także to, że syn uchyla się od podjęcia pracy, a jednocześnie zaciąga zobowiązania.
Osobiście swoim Klientom radzę, aby wnioski składali do prokuratury, gdyż złożenie wniosku do komisji rozwiązywania problemów alkoholowych skutkuje najpierw wezwaniem osoby na badania, a następnie taka osoba najczęściej podpisuje oświadczenie, że będzie się leczyła dobrowolnie. Dopiero kiedy osoba mimo oświadczenia nie podejmuje leczenia komisja kieruje sprawę do sądu.
Prokurator jeżeli uzna, że istnieją przesłanki do przymusowego leczenia (ma pełną autonomię w podjęciu decyzji) od razu składa wniosek do sądu.
Sąd może, jeżeli na podstawie opinii biegłego uzna to za niezbędne, zarządzić oddanie badanej osoby pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż 2 tygodnie. W wyjątkowych wypadkach, na wniosek zakładu, sąd może termin ten przedłużyć do 6 tygodni (art. 27 ust. 2 ustawy).
Przed wydaniem postanowienia sąd wysłuchuje osobę, której postępowanie dotyczy (art. 27 ust. 3 ustawy).
Jak wskazuje art. 28 ust. 1 ustawy, w razie zarządzenia przez sąd badania przez biegłego lub oddania pod obserwację w zakładzie leczniczym osoba, której postępowanie dotyczy, obowiązana jest poddać się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz zabiegom niezbędnym do wykonania podstawowych badań laboratoryjnych pod warunkiem, że dokonywane są przez uprawnionych do tego pracowników służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu tej osoby.
Orzeczenie o obowiązku poddania się leczeniu zapada po przeprowadzeniu rozprawy, która powinna odbyć się w terminie jednego miesiąca od dnia wpływu wniosku (art. 29 ustawy).
Pani syn jeżeli będzie uchylał się od stawiennictwa na rozprawie lub uchylał się od poddania się badaniu zostanie przymusowo doprowadzony przez Policję na rozprawę lub do lekarza, który ma wydać opinię w sprawie uzależnienia syna i jego leczenia. Stanowi o tym art. 30 ust. 1 ustawy.
W myśl art. 31 ust. 1 ustawy, orzekając o obowiązku poddania się leczeniu sąd może ustanowić na czas trwania tego obowiązku nadzór kuratora.
Osoba, wobec której ustanowiony został nadzór, ma obowiązek stawiania się na wezwanie sądu lub kuratora i wykonywania ich poleceń, dotyczących takiego postępowania w okresie nadzoru, które może się przyczynić do skrócenia czasu trwania obowiązku poddania się leczeniu (art. 31 ust. 2 ustawy).
Jeżeli zostanie wydane przez sąd orzeczenie o obowiązku poddania się przymusowemu leczeniu to zastosowanie będzie miał art. 32 ust. 1 ustawy, zgodnie, z którym, sąd wzywa osobę, w stosunku do której orzeczony został prawomocnie obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, do stawienia się dobrowolnie w oznaczonym dniu we wskazanym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu poddania się leczeniu, z zagrożeniem zastosowania przymusu w wypadku uchylania się od wykonania tego obowiązku.
Osoba, w stosunku do której orzeczony został obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, związanemu z pobytem w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego, nie może opuszczać terenu tego zakładu bez zezwolenia kierownika zakładu (art. 32 ust. 2 ustawy).
Sąd zarządza przymusowe doprowadzenie do zakładu leczniczego osoby uchylającej się od wykonania obowiązków, o których mowa powyżej przez organ Policji (art. 32 ust. 3 ustawy).
Tak więc sąd może orzec wobec Pani syna przymusowe leczenie w placówce zamkniętej lub w formie ambulatoryjnej. To jaki tryb leczenia sąd zastosuje będzie wynikało przede wszystkim z opinii lekarza, który wskaże najwłaściwszy tryb leczenia.
Oczywiście sąd może oddalić wniosek o przymusowe leczenie, jeżeli biegły uzna, że nie zachodzi taka potrzeba.
Należy pamiętać, iż obowiązek poddania się leczeniu trwa tak długo, jak tego wymaga cel leczenia, nie dłużej jednak niż 2 lata od chwili uprawomocnienia się postanowienia (art. 34 ust. 1 ustawy).
Obowiązek leczenia odwykowego może ustać wcześniej niż po 2 latach od uprawomocnienia się orzeczenia sądu. Jak bowiem wskazuje art. 34 ust. 4 ustawy, o ustaniu obowiązku poddania się leczeniu przed upływem dwóch lat decyduje sąd na wniosek osoby zobowiązanej, zakładu leczącego, kuratora, prokuratora lub z urzędu, po zasięgnięciu opinii zakładu, w którym osoba leczona przebywa.
W czasie trwania leczenia przymusowego sąd może zmieniać postanowienie o obowiązku poddania się leczeniu. Np. może w miejsce leczenia otwartego orzec o leczeniu w placówce zamkniętej. Stosownie bowiem do art. 34 ust. 2 ustawy, w czasie trwania obowiązku poddania się leczeniu sąd może na wniosek kuratora, po zasięgnięciu opinii zakładu leczącego, bądź na wniosek zakładu leczącego zmieniać postanowienia w zakresie rodzaju zakładu leczenia odwykowego.
W czasie trwania obowiązku poddania się leczeniu stacjonarny zakład leczący może ze względów leczniczych skierować osobę zobowiązaną do innego zakładu w celu kontynuowania leczenia odwykowego, powiadamiając o tym sąd (art. 34 ust. 3 ustawy).
W wypadku ustania obowiązku poddania się leczeniu ponowne zastosowanie tego obowiązku wobec tej samej osoby nie może nastąpić przed upływem 3 miesięcy od jego ustania (art. 34 ust. 5 ustawy).
Wiele osób uzależnionych od alkoholu nie jest w stanie pokierować swoim postępowaniem lub potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw. W takim wypadku zastosowanie będzie miał art. 35 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym, sąd, który nałożył na osobę uzależnioną od alkoholu obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, jeśli uzna, że na skutek takiego uzależnienia zachodzi potrzeba całkowitego ubezwłasnowolnienia tej osoby – zawiadamia o tym właściwego prokuratora.
Ważnym w kwestii postępowania o przymusowe leczenie odwykowe jest to, że rodzina osoby uzależnionej nie jest stroną postępowania przed sądem. Stronami są prokurator lub gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych jako wnioskodawcy oraz osoba uzależniona jako uczestnik postępowania.
Jako, że bliscy osoby uzależnionej nie są stroną postępowania nie będą oni informowani o czynnościach podjętych przez sąd, choćby o wydaniu orzeczenia ustalającego obowiązek poddania się przymusowemu leczeniu.
Wszystkie osoby bliskie osób uzależnionych mają prawo do bezpłatnej pomocy psychologicznej. Jak wskazuje art. 23 ust 1 ustawy, członkowie rodziny osoby uzależnionej od alkoholu, dotknięci następstwami nadużywania alkoholu przez osobę uzależnioną, uzyskują świadczenia zdrowotne w placówkach wykonujących działalność leczniczą w rodzaju stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych w zakresie leczenia odwykowego oraz w wojewódzkim ośrodku terapii uzależnienia i współuzależnienia, w zakresie terapii i rehabilitacji współuzależnienia oraz profilaktyki. Za świadczenia te od wymienionych osób nie pobiera się opłat.
Natomiast stosownie do art. 23 ust. 2 ustawy, dzieci osób uzależnionych od alkoholu, dotknięte następstwami nadużywania alkoholu przez rodziców, uzyskują bezpłatnie pomoc psychologiczną i socjoterapeutyczną w placówkach wykonujących działalność leczniczą w rodzaju stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych w zakresie leczenia odwykowego oraz w wojewódzkim ośrodku terapii uzależnienia i współuzależnienia i poradniach specjalistycznych oraz placówkach opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych.
Pomoc niesiona dzieciom przez osoby lub instytucje może być udzielona wbrew woli rodziców lub opiekunów będących w stanie nietrzeźwym (art. 23 ust. 3 ustawy).
Stan prawny na dzień 24.03.2012 r.
