Mam zasądzone alimenty od męża w wysokości 500 zł miesięcznie. Mój mąż zapowiedział, że złoży niebawem pozew o rozwód.
Czy po orzeczeniu rozwodu nadal będę otrzymywała alimenty na mnie? Słyszałam, że byli małżonkowie też mogą płacić alimenty.
Grażyna
Szanowna Pani,
Z Pani pytania wynika, że w chwili obecnej nie otrzymuje Pani od męża alimentów, a świadczenie tytułem przyczyniania się do utrzymania rodziny.
Obowiązek Pani męża łożenia na Pani rzecz środków tytułem przyczyniania się do utrzymania rodziny wynika z przepisów art. 23 i 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Art. 23 KRO wskazuje, iż małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.
Z kolei, stosownie do art. 27 KRO, oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
Do obowiązku przyczyniania się potrzeb rodziny odnosi się także art. 28 KRO, gdzie w § 1 wskazano, iż jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka.
Należy wskazać, iż w doktrynie i orzecznictwie wielokrotnie wyjaśniono, że przepisy art. 21, 27 i 28 KRO, dotyczą zaspokajania potrzeb rodziny od tego z małżonków, który nie spełnia ciążącego na nim obowiązku w tym zakresie. Wskazuje się również, że omawiany przepis reguluje obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny jako całości (tak np. w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., sygn. akt. III CZP 91/86, OSNCP 1988, nr 4, poz. 42).
To co płaci Pani mąż to nie są alimenty sesnu stricto takie jak np. alimenty na dziecko. W przypadku obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny można mówić co najwyżej o jego alimentacyjnym charakterze.
Obowiązek alimentacyjny pomiędzy byłymi małżonkami określa przepis art. 60 KRO.
Art. 60 § 1 KRO wskazuje, iż małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Zgodnie z § 2 art. 60 KRO, jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Stosownie do § 3 art. 60 KRO, obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
Z porównania przepisów dotyczących obowiązku przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny i alimentacji byłego małżonka można wyraźnie wskazać różnice pomiędzy tymi obowiązkami.
Różne są przede wszystkim ustawowe przesłanki wypełniania obowiązku określonego w art. 27 i w art. 60 KRO:
- obowiązek alimentacyjny określony w art. 60 KRO dotyczy byłych małżonków oraz potrzeb uprawnionego, a nie rodziny jako całości
- obowiązek określony w art. 60 KRO zależy od winy oraz istnienia niedostatku, a z punktu widzenia art. 27 KRO te przesłanki nie mają znaczenia (podłożem obowiązku art. 27 KRO jest małżeństwo, w szczególności jego trwanie, funkcjonowanie i potrzeby)
Z uwagi na powyższe należy wskazać, iż z chwilą orzeczenia rozwodu, obowiązek Pani męża określony na podstawie art. 27 KRO wygasa. Nie można w żadnym wypadku mówić o tym, że obowiązek ten ulega przekształceniu w obowiązek świadczenia alimentów na podstawie art. 60 KRO.
W dniu 13 lipca 2011 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę sygn. akt. III CZP 39/11 będącą odpowiedzią na zagadnienie prawne przedstawione przez jeden z sądów okręgowych - "Czy obowiązek alimentacyjny pomiędzy małżonkami orzeczony w trakcie trwania małżeństwa na podstawie art. 27 KRO wygasa na skutek orzeczenia rozwodu, czy też ulega jedynie przekształceniu i jest nadal kontynuowany na zasadach określonych w art. 60 KRO?"
W uchwale Sądu Najwyższego stanowiącej odpowiedź na powyższe pytanie możemy przeczytać – „Z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód obowiązek małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny (art. 27 KRO) wygasa.
O tym, że obowiązek przewidziany w art. 27 KRO wygasa na skutek ustania małżeństwa Sąd Najwyższy wypowiadał się już wcześniej np. w uchwale z dnia 5 października 1982 r., sygn. akt. III CZP 38/82 (OSNCP 1983, nr 2-3, poz. 31) i w uchwale z dnia 20 października 2010 r., sygn. akt. III CZP 59/10 (OSNC 2011, nr 5, poz. 52).
Z uwagi na powyższe należy stwierdzić, iż jeżeli sąd orzeknie rozwód to obowiązek Pani męża łożenia na utrzymanie rodziny wygaśnie. Pani jako była małżonka będzie mogła ubiegać się ewentualnie o alimenty od byłego męża na podstawie art. 60 KRO.
To żądanie odnośnie alimentów na byłego małżonka może Pani zgłosić już w toku postępowania o rozwód – należy jednak pamiętać, iż to czy obowiązek alimentacyjny Pani byłego już męża w stosunku do Pani powstanie i jaki będzie jego zakres, będzie zależało od tego czy sąd ustali, który z małżonków jest winny rozkładowi pożycia małżeństwa, czy rozwód spowodował dla Pani istotne pogorszenie się Pani sytuacji materialnej oraz czy ewentualnie znajduje się Pani w stanie niedostatku.
Stan prawny na dzień 11.04.2014 r.
